Οι θετικες και αρνητικες επιπτωσεις της χρησης του Διαδικτυου

Τι είναι το Διαδίκτυο;

Το Διαδίκτυο (Internet) αποτελεί ένα παγκόσμιο πλέγμα διασυνδεδεμένων υπολογιστών, οι χρήστες των οποίων μπορούν να επικοινωνούν και να ανταλλάσσουν πληροφορίες μεταξύ τους. Η τεχνολογία του είναι κυρίως βασισμένη στην διασύνδεση επιμέρους δικτύων σε όλο τον κόσμο με πολυάριθμα πρωτόκολλα επικοινωνίας. Οι πληροφορίες, που κάθε χρήστης έχει δυνατότητα να παράγει και να μεταδίδει, δεν υπόκεινται σε κανένα άμεσο έλεγχο.
Πώς και γιατί δημιουργήθηκε το Διαδίκτυο;

Η ιδέα της δημιουργίας του Διαδικτύου ξεκίνησε την περίοδο του «ψυχρού πολέμου» στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Η Σοβιετική Ένωση είχε ήδη στείλει στο διάστημα τον δορυφόρο Σπούτνικ 1, γεγονός που ανησύχησε τους Αμερικανούς, όσον αφορά την ασφάλειά τους. Έτσι, προκειμένου να προστατευθούν από μια πιθανή πυρηνική επίθεση από τους Σοβιετικούς, οι Αμερικανοί δημιούργησαν την Υπηρεσία Προηγμένων Αμυντικών Ερευνών (ARPA ή DARPA - Defense Advanced Research Projects Agency - όπως είναι γνωστή σήμερα). Σκοπός της υπηρεσίας αυτής ήταν η τεχνολογική ανάπτυξη των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ και η ανάπτυξη ενός επικοινωνιακού δικτύου, που θα μπορούσε να επιβιώσει από μια πυρηνική επίθεση. Έτσι δημιουργήθηκε η αρχική μορφή διαδικτύου, που ονομάστηκε ARPANET και που αρχικά είχε περιορισμένη διάδοση, αφού το πρωτόκολλο που χρησιμοποιούσε (Network Control Protocol) μπορούσε να εφαρμοστεί σε συγκεκριμένους τύπους υπολογιστών. Αλλά, μέχρι το 1983, αναπτύχθηκε ο συνδυασμός πρωτοκόλλων TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol), που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. Η μεγάλη διάδοση του Διαδικτύου, όμως, ξεκινάει το 1989 με την εφαρμογή της υπηρεσίας του Παγκόσμιου Ιστού από τον Τιμ Μπέρνερς-Λι στο ερευνητικό ίδρυμα CERN, που αποτελεί την "πλατφόρμα", η οποία επιτρέπει την εύκολη πρόσβαση στο Διαδίκτυο στην σημερινή του μορφή.

Η χρήση του Διαδικτύου αυξάνει ραγδαία. Το 1997, περίπου 145 χώρες εξυπηρετούσαν 35–50 εκατομμύρια πελάτες, το 2002 εξυπηρετούνταν περίπου 65 εκατομμύρια πελάτες, ενώ το 2007 200.000.000 άνθρωποι, δηλαδή το 18,9% του παγκόσμιου πληθυσμού, ήταν χρήστες του Διαδικτύου. Το ποσοστό της εξάπλωσης του Διαδικτύου παγκοσμίως ανέρχεται αυξανόμενο κατά το 20–40% ετησίως, ενώ οι τωρινοί χρήστες υπολογίζονται σε ποσοστό μεγαλύτερο από το 26% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Πώς και από ποιον ελέγχονται οι πληροφορίες που «ανεβαίνουν» στο Διαδίκτυο και διαδίδονται μέσα από αυτό;

Το Διαδίκτυο επιτρέπει σε όλους τους χρήστες να παράγουν και να μοιράζονται μεταξύ τους πληροφορίες, ενώ δεν υπάρχει κάποια υπηρεσία που να ασκεί άμεσο έλεγχο των πληροφοριών αυτών. Δεν ασκείται δηλαδή κανενός είδους προκαταρκτική λογοκρισία. Βέβαια υπάρχουν κρατικές υπηρεσίες σε κάθε χώρα, οι οποίες, βάσει αντίστοιχων νομοθετικών ρυθμίσεων, παρεμβαίνουν για την αναστολή των αξιόποινων πράξεων που διαπράττονται μέσω του διαδικτύου. Για τους Ευρωπαίους πολίτες ισχύει η ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο βάσει του άρθρου 11 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί ελευθερίας της έκφρασης. Σύμφωνα με την νομοθεσία αυτήν, η πρόσβαση στο Διαδίκτυο είναι ελεύθερη για όλους, εκτός αν “απειλείται η ασφάλεια των πολιτών”, οπότε μπορεί να υπάρξει απαγόρευση πρόσβασης με δικαστική απόφαση.

Υπάρχουν όμως και κάποιες επιφυλάξεις για την απόλυτα ισότιμη και “δημοκρατική” διάδοση των πληροφοριών μέσω του Διαδικτύου. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται περισσότερο στην διακίνηση πληροφοριών είναι η Αγγλική, με μεγάλη διαφορά από όλες τις υπόλοιπες γλώσσες, και ειδικά από αυτές των μικρών χωρών. Επιπλέον είναι εμφανής η εκτενής ιεράρχηση του περιεχομένου από τις μηχανές αναζήτησης και η γενικότερη διαιώνιση των ιστοτόπων με την υψηλότερη επισκεψιμότητα. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής συνεχίζουν να ασκούν έναν αποκλειστικό διαχειριστικό ρόλο στην χρήση του Διαδικτύου με δύο τουλάχιστον τρόπους. Πρώτον γιατί οι κυριότερες εμπορικές εταιρείες, που ασχολούνται με τις διάφορες διαστάσεις της χρήσης του Διαδικτύου, είναι Αμερικανικές (πχ. Microsoft, Google, Amazon, Facebook κλπ.,ενώ η μετάβαση προς τις υπηρεσίες του “υπολογιστικού νέφους” (cloud computing), όπου και πάλι οι βασικοί “παίκτες” είναι Αμερικανοί, θα μεγαλώσει ακόμη περισσότερο την εξάρτηση του δικτύου από τις ΗΠΑ). Και δεύτερον γιατί τα ονόματα των διαδικτυακών χώρων (.com, .gr, .org κλπ.), οι αριθμητικές διευθύνσεις και οι αναγνωριστές δικτύου εκχωρούνται από μία Αμερικανική υπηρεσία, την Internet Assigned Numbers Authority (IANA), η οποία λειτουργεί στα πλαίσια σύμβασής της με το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ, σαν μονάδα ευρύτερης Αμερικανικής “μη κερδοσκοπικής” εταιρείας (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers – ICANN), της οποίας η αποστολή είναι η “διατήρηση της λειτουργικής σταθερότητας του Διαδικτύου”. Παράλληλα, τα τεχνικά πρότυπα του Διαδικτύου αναπτύσσονται επίσης από Αμερικανικές αποκλειστικά υπηρεσίες. Αυτή η δομική ασυμμετρία στον έλεγχο του Διαδικτύου προσφέρει την απαραίτητη βάση για την εταιρική και στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ στον κυβερνοχώρο. Και ενώ η αμερικανική κυβέρνηση ασκεί έναν δυσανάλογα μεγάλο ρόλο, τα υπόλοιπα κράτη ελάχιστες ευκαιρίες διαθέτουν –τόσο το καθένα ξεχωριστά όσο και συλλογικά– να θέσουν κανονιστικές ρυθμίσεις στο σύστημα παρά τις προσπάθειες, που έχουν γίνει έως τώρα.
Τι μας προσφέρει το διαδίκτυο;

Οι βασικές υπηρεσίες που προσφέρει το Διαδίκτυο είναι οι εξής:

α. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail). Η υπηρεσία αυτή λειτουργεί από το 1972 και επιτρέπει στους χρήστες την ανταλλαγή μηνυμάτων, που διακινούνται κατά δισεκατομμύρια καθημερινά.

β. Ομάδες συζήτησης (newsgroups), στις οποίες οι χρήστες μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες και μηνύματα.

γ. Δυνατότητα σύνδεσης (login) με οποιαδήποτε απομακρυσμένη μηχανή, εφόσον ο χρήστης διαθέτει ένα λογαριασμό χρήσης.

δ. Μεταφορά δεδομένων, που επιτρέπει στους χρήστες να αντιγράφουν αρχεία από οποιαδήποτε μηχανή του Διαδικτύου.

Υπάρχουν δύο μορφές χρήσης του Διαδικτύου, η καταναλωτική – οικιακή - χρήση, που είναι και η συχνότερη, και η επαγγελματική - επιχειρησιακή χρήση. Οι χρήστες μπορούν να έχουν :

α. Ενημέρωση. Οι χρήστες έχουν άμεση πρόσβαση σε πηγές ειδήσεων ή άλλων πληροφοριών. Επιπλέον μπορούν οι ίδιοι να παράγουν και να μεταδώσουν πληροφορίες κάθε είδους, μέσα από ιστολόγια, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλπ., ενώ μπορούν αν θέλουν να σχολιάσουν πληροφορίες άλλων στα ίδια μέσα.

β. Εκπαίδευση. Υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης σε άπειρες πηγές γνώσης, επιστημονικές, καλλιτεχνικές κλπ.

γ. Εύκολη διεκπεραίωση συναλλαγών με δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες κλπ.

δ. Επαγγελματικές δραστηριότητες. Διαφήμιση μέσα από επαγγελματικές ιστοσελίδες ή σελίδες κοινωνικής δικτύωσης κλπ., αγορές, πωλήσεις ή ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών, αναζήτηση εργασίας.

ε. Ψυχαγωγία. Είναι εύκολη η πρόσβαση σε πηγές μουσικής, φωτογραφίας, κινηματογραφικών ταινιών, βίντεο κλπ. Επίσης μια άλλη ιδιαίτερα διαδεδομένη στους νέους μορφή ψυχαγωγίας είναι τα διαδικτυακά παιγνίδια, στα οποία ο χρήστης παίζει και αλληλεπιδρά με άλλους χρήστες σε έναν ψηφιακό κόσμο.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την χρήση του διαδικτύου;

Επιγραμματικά οι κίνδυνοι που δυνητικά υπάρχουν από την χρήση του διαδικτύου είναι οι εξής:

α. Πρόκληση ζημιών στο υπολογιστικό σύστημα του χρήστη.

β. Παραπλάνηση, με σκοπό την αφαίρεση χρημάτων ή την προώθηση επιβλαβών ή ψευδών προϊόντων ή υπηρεσιών (παραπλανητική διαφήμιση ή παραπλανητικές ηλεκτρονικές συναλλαγές).

γ. “Ανέβασμα” παρανόμου περιεχομένου.

δ. Ηλεκτρονική παρενόχληση.

ε. Αποπλάνηση ανηλίκων.

στ. Προβλήματα από την χρήση ηλεκτρονικών ή διαδικτυακών παιγνιδιών.

ζ. Εθισμός.
Τι είδους βλάβες μπορεί να συμβούν στον υπολογιστή του χρήστη και πώς μπορεί να προφυλαχθεί κάποιος από αυτές;

Οι κίνδυνοι πρόκλησης ζημιών στον υπολογιστή των χρηστών είναι οι εξής:

α. Ο κυριότερος κίνδυνος είναι η μόλυνση του συστήματος με “ιό”. Η μόλυνση γίνεται μέσα από κάποιο φαινομενικά αθώο αρχείο, που καλείται να λάβει ο χρήστης (κείμενο, φωτογραφία κλπ). Ο ιός ενεργοποιείται επιμολύνοντας το σύστημα, όταν χρησιμοποιηθεί το εν λόγω αρχείο. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατό να καταστραφούν αρχεία ή και ολόκληρος ο σκληρός δίσκος του συστήματος. Άλλες φορές είναι δυνατή η αποστολή ιού απευθείας από τον ιστότοπο που επισκέπτεται ο χρήστης, χωρίς να εμφανισθεί κάποια ένδειξη λήψης αρχείου, μέσα από κενά ασφαλείας στο λογισμικό του χρήστη.

β. Με παρόμοιο τρόπο δρουν και τα “σκουλήκια” (worms). Διαφέρουν από τους ιούς, γιατί έχουν μεγαλύτερη αυτονομία, αφού δεν χρειάζονται την προσκόλλησή σε ένα αρχείο, προκαλούν μικρότερη βλάβη στον υπολογιστή του χρήστη, ενώ προκαλούν ζημιές και στο δίκτυο σύνδεσης.

γ. Οι “δούρειοι ίπποι” είναι προγράμματα που εξαπατούν τους χρήστες, οι οποίοι, προσπαθώντας να εκτελέσουν κάποια εργασία, στην πραγματικότητα εκτελούν και κάποια άλλη επιβλαβή, συνήθως εγκατάσταση άλλων κακόβουλων προγραμμάτων. Αντίθετα από τους ιούς, οι δούρειοι ίπποι δεν επιμολύνουν αρχεία.

δ. Πρόκληση ζημιών σε προσωπικά δεδομένα. Με τους εξής τρόπους:

1) Με δούρειους ίππους.

2) Με κακόβουλα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τα οποία υποκλέπτουν προσωπικά δεδομένα του λήπτη (αριθμός ταυτότητας, ΑΦΜ, αριθμοί πιστωτικών καρτών, τραπεζικοί λογαριασμοί κλπ.).

3) Μέσα από ορισμένους ιστοτόπους, οι οποίοι ζητούν από τον χρήστη να δώσει προσωπικά του στοιχεία προκειμένου να παραγγείλει ένα προϊόν. Στη συνέχεια οι δημιουργοί των ιστοτόπων, αφενός δεν στέλνουν το προϊόν που τους παραγγέλθηκε, και αφετέρου εκμεταλλεύονται τα στοιχεία αυτά για να πραγματοποιήσουν οι ίδιοι αγορές χρεώνοντας τους πελάτες τους. Καλό είναι να γνωρίζουμε ότι κανείς χρηματοπιστωτικός φορέας δεν χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για να ανανεώσει προσωπικές πληροφορίες, ενώ ένας προστατευμένος ιστοτόπος αρχίζει πάντα με το πρόθεμα https (secure, ασφαλής).

Όσον αφορά την προστασία από όλους αυτούς τους κινδύνους, υπάρχουν οι εξής τρόποι, που πρέπει να χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό:

α. Χρήση λογισμικού προστασίας ενάντια σε ιούς και προγράμματα κατασκοπείας (spyware).

β. Χρήση τείχους προστασίας (firewall).

γ. Συνεχής ενημέρωση. Αποφυγή ανοίγματος μηνυμάτων που δεν φαίνονται αξιόπιστα ή χρήσιμα στον λήπτη.

δ. Αναζήτηση αξιόπιστων ιστοσελίδων, οι οποίες: 1) Παρουσιάζουν ξεκάθαρα τα στοιχεία τους (όνομα της εταιρείας, διεύθυνση, αριθμοί τηλεφώνου, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κλπ.)· 2) αναφέρουν σαφείς όρους χρήσης, αγοράς προϊόντων ή υπηρεσιών· 3) στην τιμή των προϊόντων ή των υπηρεσιών περιλαμβάνουν τις επιπλέον χρεώσεις (φόρους, μεταφορές κλπ)· 4) παρέχουν ασφαλή τρόπο πληρωμής· 5) επιβεβαιώνουν τις παραγγελίες με ηλεκτρονικό μήνυμα, ενώ ο αγοραστής έχει σαφώς διατυπωμένο δικαίωμα ακύρωσης της παραγγελίας· 6) αναφέρουν “πολιτική απορρήτου”, στην οποία αναφέρεται σαφώς πώς θα χρησιμοποιηθούν τα προσωπικά στοιχεία του χρήστη, που ζητούνται προκειμένου να πραγματοποιηθεί η συναλλαγή.
Με τι τρόπο μπορεί να συμβεί παραπλάνηση μέσω του διαδικτύου;

Ορισμένοι ιστότοποι εμφανίζουν πληροφορίες, που, ενώ φαίνονται αξιόπιστες ή αναφέρουν αξιόπιστους δημιουργούς, στην πραγματικότητα είναι ψευδείς. Αυτό μπορεί να γίνεται με σκοπό το προσωπικό όφελος των ιδιοκτητών των σελίδων αυτών, είτε απλά για την ευχαρίστησή τους.
Τι είδους παράνομο περιεχόμενο μπορεί να δημοσιεύεται μέσω του Διαδικτύου;

Βάσει της Ελληνικής νομοθεσίας, το παρακάτω περιεχόμενο είναι παράνομο:

α. Παιδική πορνογραφία, σεξουαλική παρενόχληση.

β. Προτροπή σε αυτοκτονία.

γ. Ρατσισμός, ξενοφοβία, τρομοκρατία.

δ. Οικονομικό έγκλημα, απάτες.

ε. Hacking, Cracking (μορφές ηλεκτρονικής πειρατείας).

στ. Εκφοβισμός.

ζ. Εξύβριση, συκοφαντική δυσφήμιση.

η. Παραβίαση προσωπικών δεδομένων, πνευματικής ιδιοκτησίας, απορρήτου των επικοινωνιών.
Τι είναι η ηλεκτρονική παρενόχληση;

H ηλεκτρονική παρενόχληση (cyberbullying) είναι η επιθετική συμπεριφορά από πρόθεση με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων (κυρίως του Διαδικτύου ή των δικτύων κινητής τηλεφωνίας). Χρησιμοποιώντας το Διαδίκτυο (μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή ηλεκτρονικά μηνύματα) ο θύτης επιχειρεί να προσβάλλει, να κοροϊδέψει, να ενοχοποιήσει ή ακόμη και να απειλήσει το θύμα. Η ηλεκτρονική παρενόχληση αφορά κυρίως παιδιά και εφήβους, που έτσι κι αλλιώς χρησιμοποιούν περισσότερο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα παιδιά, που παρενοχλούνται με αυτόν τον τρόπο, συχνά νιώθουν απροστάτευτα, δυστυχή, φοβισμένα. Αναπτύσσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και περιορίζουν τις κοινωνικές τους σχέσεις. Συχνά αρνούνται να συνεχίσουν την φοίτηση στο σχολείο. Κάποιες φορές οι συνέπειες της ηλεκτρονικής παρενόχλησης μπορεί να είναι ακραίες, πχ. απόπειρα αυτοκτονίας, ανάπτυξη σοβαρής ψυχοπαθολογίας κλπ.

Η ηλεκτρονική παρενόχληση μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:

α. Με ηλεκτρονικά μηνύματα με προσβλητικό ή απειλητικό περιεχόμενο.

β. Με ανάρτηση φωτογραφιών, βίντεο κλπ, με αντίστοιχο περιεχόμενο, στο Διαδίκτυο (σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, ηλεκτρονικά ημερολόγια κλπ).

γ. Με διάδοση υβριστικών ή εξευτελιστικών πληροφοριών, σε βάρος του θύματος, με χρήση κινητού τηλεφώνου, ηλεκτρονικών μηνυμάτων κλπ.

δ. Με την κλοπή της ηλεκτρονικής ταυτότητας του θύματος σε μία ιστοσελίδα, με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση ή τον εξευτελισμό του.
Πώς μπορούμε να προστατευθούμε ή να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από την ηλεκτρονική παρενόχληση;

α. Εάν νιώθουμε άβολα σε μια συνομιλία, μπορούμε να την διακόψουμε, να διακόψουμε την σύνδεσή μας με την συγκεκριμένη ιστοσελίδα, να αλλάξουμε ηλεκτρονική διεύθυνση.

β. Συζητούμε με το παιδί μας για την ηλεκτρονική παρενόχληση, και του ζητούμε να μας ενημερώσει, όποτε του συμβεί κάτι τέτοιο. Εξοικειωνόμαστε με την χρήση των σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας, ώστε να μπορούμε να παρακολουθούμε την χρήση τους από το παιδί, αλλά και να του είμαστε βοηθητικοί, αν χρειαστεί. Δεν αποφεύγουμε την χρήση του Διαδικτύου, ούτε την απαγορεύουμε στο παιδί μας. Το Διαδίκτυο (και η κινητή τηλεφωνία) είναι πλέον μέρος της ζωής μας.

γ. Προσέχουμε το παιδί μας για ενδείξεις παρενόχλησης. Αν παρατηρήσουμε ότι είναι αναστατωμένο, αποφεύγει τους φίλους ή τους συμμαθητές του, ότι έχουν πέσει οι σχολικές του επιδόσεις ή προσπαθεί να μη πάει σχολείο, συζητούμε μαζί του.

δ. Δεν διαγράφουμε μηνύματα με υβριστικό, απειλητικό κλπ περιεχόμενο. Τα αποθηκεύουμε, γιατί μπορεί να χρειαστούν σαν αποδεικτικά στοιχεία. Δεν απαντούμε σε τέτοια μηνύματα και δεν υποβαθμίζουμε την σημασία τους.

ε. Αν το παιδί μας παρενοχλείται από άλλο παιδί (πχ από έναν συμμαθητή του), μπορούμε να αναζητήσουμε τους γονείς του άλλου παιδιού και να συζητήσουμε το θέμα μαζί τους. Στην περίπτωση αυτή τόσο το θύμα, όσο και ο θύτης χρειάζονται υποστήριξη (το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τις οικογένειές τους).

στ. Μπορούμε να επικοινωνήσουμε με την Εταιρεία που μας παρέχει την σύνδεση με το Διαδίκτυο ή την Εταιρεία κινητής τηλεφωνίας, με την οποίαν συνεργαζόμαστε. Μπορούμε να αλλάξουμε ηλεκτρονική διεύθυνση ή αριθμό κινητού τηλεφώνου.

ζ. Αν θεωρήσουμε ότι δεν μπορούμε μόνοι μας να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα, μπορούμε να αποταθούμε στην ανοικτή τηλεφωνική γραμμή safeline ή να επικοινωνήσουμε με την Γραμμή Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου στο τηλέφωνο 8001180015 ή στην διεύθυνση help@saferinternet.gr.
Τι εννοούμε με τον όρο “αποπλάνηση ανηλίκων μέσω του Διαδικτύου”;

Με τον όρο αυτόν εννοούμε την διαδικασία, με την οποία παιδόφιλοι, δίνοντας ψευδή στοιχεία για τον εαυτό τους, χρησιμοποιούν δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης ή χώρους ανοικτής επικοινωνίας (chat rooms) προκειμένου να προσελκύσουν παιδιά ή εφήβους και να τα κακοποιήσουν ή να τα εκμεταλευτούν σεξουαλικά. Τα άτομα αυτά προσπαθούν αρχικά να εξοικειωθούν με τα υποψήφια θύματά τους και να αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τόπο διαμονής τους, τα ενδιαφέροντα, τα χόμπι και τις σεξουαλικές τους εμπειρίες, ενώ συχνά τους στέλνουν υλικό με σεξουαλικό ή πορνογραφικό περιεχόμενο (φωτογραφίες, βίντεο κλπ). Επιχειρούν έτσι να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των παιδιών, ώστε να τα πείσουν ότι η ανάπτυξη μεταξύ τους σεξουαλικής σχέσης μπορεί να είναι αποδεκτή και ότι χρειάζεται να μείνει μυστική από τους γονείς τους.

Η πιο ευάλωτη ηλικιακή ομάδα για το φαινόμενο της αποπλάνησης είναι οι έφηβοι, και ιδιαίτερα κορίτσια 13-15 ετών. Στην ηλικία αυτή τα παιδιά αρχίζουν να εξερευνούν την σεξουαλικότητά τους, να διεκδικούν την ανεξαρτησία τους, ενώ συνήθως διαθέτουν μεγάλη εξοικείωση με την χρήση του Διαδικτύου. Τους λείπει όμως η απαραίτητη εμπειρία ζωής, και έτσι μπορούν να γίνουν εύκολοι στόχοι για πορνογραφία ή σεξουαλική εκμετάλλευση.

Με τον όρο “παιδική πορνογραφία” εννοούμε την απεικόνιση ανηλίκων που συμμετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις ή καταστάσεις που υποδηλώνουν σεξουαλικές δραστηριότητες. Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Διαδικτυακά Εγκλήματα του Συμβουλίου της Ευρώπης η παιδική πορνογραφία έχει τις εξής μορφές: α) Ένας ανήλικος που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα· β) ένα άτομο που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα προσποιούμενο ότι είναι ανήλικο· γ) ρεαλιστικές εικόνες που αναπαριστούν ένα ανήλικο να συμμετέχει σε σεξουαλικές δραστηριότητες.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατεύσουμε τα παιδιά μας (ή τον εαυτό μας) από την σεξουαλική εκμετάλλευση μέσω του Διαδικτύου;

α. Οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και οι χώροι ανοικτής επικοινωνίας (chat rooms) δεν είναι ασφαλείς τόποι επικοινωνίας, γιατί αφενός δεν διατηρείται απαραίτητα η ανωνυμία των συμμετεχόντων, και αφετέρου δεν είναι εύκολη η επαλήθευση της ταυτότητάς τους. Έτσι είναι χρήσιμο να προσεγγίζουμε διαδικτυακές γνωριμίες με επιφύλαξη, ειδικά αν δεν γνωρίζουμε τους συνομιλητές μας προσωπικά.

β. Σαν γονείς είναι σημαντικό να είμαστε εξοικειωμένοι με το Διαδίκτυο και να συζητούμε με τα παιδιά μας για τους κινδύνους της χρήσης του. Επιπλέον χρειάζεται να γνωρίζουμε τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούν, ώστε να ελέγχουμε αν αυτές διαθέτουν επίβλεψη (moderation). Τέλος είναι καλό να είμαστε ενημερωμένοι για τις διαδικτυακές γνωριμίες των παιδιών, με τον ίδιο τρόπο που προσπαθούμε να γνωρίζουμε και τους φίλους στους στον πραγματικό κόσμο.

γ. Είναι καλό να αποθηκεύουμε τις διαδικτυακές συνομιλίες μας και να παροτρύνουμε τα παιδιά μας να κάνουν το ίδιο. Έτσι έχουμε την δυνατότητα να κάνουμε τεκμηριωμένη καταγγελία, αν χρειαστεί.

δ. Είναι σημαντικό να τονίσουμε στο παιδί μας την αξία των προσωπικών δεδομένων (αριθμοί τηλεφώνων, ηλεκτρονικές διευθύνσεις, διεύθυνση σπιτιού και σχολείου κλπ), ώστε να μη τα δίνει σε άτομα ή χώρους που δεν εμπιστεύεται απόλυτα.

ε. Σε περίπτωση ανάγκης μπορούμε να αποταθούμε στην ανοικτή τηλεφωνική γραμμή safeline ή να επικοινωνήσουμε με την Γραμμή Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου στο τηλέφωνο 8001180015 ή στην διεύθυνση help@saferinternet.gr όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω.
Ποια είναι τα οφέλη από την χρήση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών;

Το Διαδίκτυο παρέχει πολλές δυνατότητες ψυχαγωγίας στους χρήστες του, συνήθως με χαμηλό ή καθόλου κόστος. Τα ηλεκτρονικά και τα διαδραστικά παιχνίδια είναι πολύ εύκολο να βρεθούν στο Διαδίκτυο και είναι ιδιαίτερα συναρπαστικά. Παίζονται με την χρήση υπολογιστή συνδεδεμένου ή όχι, παιγνιδομηχανών, φορητών συσκευών ή κινητών τηλεφώνων. Θεωρούνται ότι συμβάλουν στην ανάπτυξη δημιουργικότητας, φαντασίας, γνώσεων, στην κοινωνικοποίηση, αλλά και στην βελτίωση της συγκέντρωσης και της προσοχής των νέων ανθρώπων. Τα οφέλη από την χρήση τους είναι τα εξής:

α. Συμβάλουν στην ανάπτυξη της οπτικής προσοχής, της ικανότητας λεπτών κινήσεων, της αντίληψης του χώρου, των γνωστικών δεξιοτήτων, την ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών.

β. Βελτιώνουν την ικανότητα στρατηγικής σκέψης, σχεδιασμού και ελέγχου υποθέσεων, και επίλυσης προβλημάτων.

γ. Καλλιεργούν την φαντασία, την δημιουργικότητα, την ευελιξία, την ικανότητα αλληλεπίδρασης.

δ. Αυξάνουν τις ικανότητες των παικτών να ακολουθούν κανόνες και οδηγίες, να αναπτύσσουν αυτοπειθαρχία.

Γενικά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη του νοητικού δυναμικού και της κοινωνικότητας των παικτών. Επιπλέον μπορούν να έχουν θετική συνεισφορά στην εκπαίδευση γενικά, αλλά και ειδικότερα στην εκπαίδευση ατόμων με ειδικές ανάγκες (σωματικές, νοητικές, επικοινωνιακές).
Τι προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς παίζοντας ηλεκτρονικά ή διαδικτυακά παιγνίδια;

Στην ενότητα αυτήν θα μας απασχολήσει η χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών, που “κατεβαίνουν” από το Διαδίκτυο, τα διαδικτυακά, διαδραστικά παιχνίδια και η ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια (τζόγος) μέσω του Διαδικτύου. Τα παιδιά και οι νέοι συχνά υποκαθιστούν με αυτά τους παραδοσιακούς τρόπους ψυχαγωγίας και επικοινωνίας. Το γεγονός αυτό όμως μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες στην αξιοποίηση του χρόνου, στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, καθώς και στην γενικότερη ψυχοκοινωνική τους εξέλιξη. Συγκεκριμένα, τα προβλήματα που μπορεί να υπάρξουν από την χρήση των παιχνιδιών αυτών, είναι τα εξής:

α. Υπερβολική ενασχόληση. Μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά η αξιοποίηση του χρόνου στην καθημερινότητα (πχ οι διατροφικές συνήθειες, οι ώρες του ύπνου κλπ), η εκπαίδευση, η εργασία, οι διαπροσωπικές επαφές. Τα διαδραστικά παιχνίδια επιτρέπουν στους παίκτες να επικοινωνούν (να συνομιλούν, να συμμετέχουν σε εικονικές μάχες κλπ) με άγνωστα άτομα, από όλο τον κόσμο. Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται να λαμβάνονται οι προφυλάξεις που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα.

β. Ακατάλληλο περιεχόμενο, ειδικά για ανηλίκους. Μπορεί να υπάρχουν σκηνές έντονης βίας, σεξουαλικές ή τρομακτικές σκηνές ή να χρησιμοποιείται γλώσσα ακατάλληλη για παιδιά (πχ με χυδαίες εκφράσεις ή σεξουαλικές αναφορές). Προκειμένου να βοηθούνται οι γονείς στην επιλογή κατάλληλων παιχνιδιών για την ηλικία των παιδιών τους, μπορούν να συμβουλεύονται τις ειδικές επεξηγηματικές ενδείξεις στην συσκευασία των παιχνιδιών. Οι ενδείξεις αυτές καθορίζονται σύμφωνα με το σύστημα PEGI (Pan European Game Inforamation – Πανευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών για τα παιχνίδια).

γ. Τυχερά παιχνίδια (τζόγος). Περιλαμβάνουν απλά στοιχήματα (ποδόσφαιρο, ιππόδρομος κλπ), ρουλέτα, χαρτοπαίγνια, τάβλι κλπ. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος εθισμού με όλες τις συνέπειες, που αυτός συνεπάγεται, καθώς και απώλειας χρημάτων, που μπορεί να κυμαίνεται από μικρά ποσά μέχρι ολόκληρες περιουσίες. Είναι πολύ εύκολο να παίζει κανείς τυχερά παιχνίδια στο Διαδίκτυο, αφού μπορεί άνετα να στοιχηματίζει από τον υπολογιστή του, ενώ συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια (πχ πόκερ) σε ηλεκτρονικό χώρο πάντα διαθέσιμο, με άγνωστους συμπαίκτες. Παράλληλα υπάρχει κίνδυνος υποκλοπής των στοιχείων των πιστωτικών καρτών των παικτών και οικονομικής εκμετάλλευσής τους.

δ. Έκθεση σε διαφημιστικό υλικό. Συχνά υπάρχουν ενσωματωμένες (κρυμμένες) διαφημίσεις μέσα στα σύγχρονα ηλεκτρονικά παιχνίδια, ειδικά στα διαδικτυακά. Άλλοτε οι διαφημίσεις αποτελούν μέρος του περιεχομένου των παιχνιδιών, ώστε να μη διακρίνονται εύκολα από τα παιδιά.
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους που προκύπτουν από την χρήση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών;

Σαν γονείς μπορούμε να κάνουμε τα εξής:

α. Να αφιερώνουμε χρόνο παίζοντας με το παιδί μας τα ηλεκτρονικά του παιχνίδια και να του ζητούμε να μας εξηγεί την χρήση τους, εφόσον δεν την κατανοούμε οι ίδιοι. Έτσι θα έχουμε προσωπική αντίληψη για το περιβάλλον, την δομή και την λειτουργία των παιχνιδιών. Μπορούμε επίσης να αναζητήσουμε στο Διαδίκτυο πληροφορίες για την λειτουργία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

β. Μετά από συζήτηση με τα παιδιά, μπορούμε να καθορίζουμε ποια παιχνίδια μπορούν να παίζουν, πόσο συχνά και για πόση ώρα κάθε φορά. Να τα ενθαρρύνουμε επίσης να κάνουν συχνά διαλείμματα στην διάρκεια του παιχνιδιού και να χαλαρώνουν.

γ. Να συμβουλευόμαστε το σύστημα PEGI (όπως αναφέρεται στην προηγούμενη παράγραφο) για τις αγορές των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Το PEGI προσφέρει συμβουλές σχετικά με την καταλληλότητα ενός παιχνιδιού σε σχέση με την ηλικία του παιδιού.

δ. Να χρησιμοποιούμε τα εργαλεία γονεϊκού ελέγχου που παρέχει η πλειοψηφία των παιχνιδομηχανών για να ελέγχουμε τον χρόνο που παίζει το παιδί, καθώς και το περιεχόμενο των παιχνιδιών. Αυτό απαιτεί βέβαια εξοικείωση με την λειτουργία των μηχανών αυτών και με το Διαδίκτυο.

ε. Να εξηγούμε στα παιδιά μας τις διαφορές ανάμεσα στην διαφήμιση και σε άλλες πληροφορίες και για τον τρόπο παρουσίας των διαφημίσεων στο Διαδίκτυο (και ειδικά στο εικονικό περιβάλλον των διαδραστικών παιχνιδιών). Να καλλιεργήσουμε την κριτική τους σκέψη, έτσι ώστε να μπορούν να διαλέγουν προϊόντα που πραγματικά χρειάζονται και να μη παρασύρονται από διαφημίσεις.

στ. Να μάθουμε τα παιδιά μας να μη δίνουν προσωπικά τους στοιχεία σε άγνωστους συμπαίκτες. Αυτό ισχύει κυρίως στα διαδραστικά παιχνίδια που παίζονται σε διαδικτυακές ομάδες, όπου οι συμπαίκτες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους χωρίς να γνωρίζονται προσωπικά.

Τέλος αξίζει να τονίσουμε ότι, σαν γονείς, έχουμε καθήκον να εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας να αναπτύσσουν στον “πραγματικό” (όχι μόνο στον εικονικό) κόσμο παραγωγικές, δημιουργικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, καθώς και να καλλιεργούμε την κοινωνικότητά τους μέσα από ανάπτυξη ουσιαστικών σχέσεων. Στην περίπτωση αυτή η προσωπικές μας προσπάθειες για ανάπτυξη δημιουργικών δραστηριοτήτων και καλλιέργεια ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων, θα αποτελούν σημαντικό υπόδειγμα ζωής για τα παιδιά μας.
Τι εννοούμε με τον όρο “εθισμός στο Διαδίκτυο”;

Ο όρος “εθισμός στο Διαδίκτυο” αφορά γενικά την υπερβολική χρήση – κατάχρηση – του Διαδικτύου, η οποία μπορεί να αποδειχτεί με πολλούς τρόπους επιβλαβής για τον χρήστη (πχ για την οργανική ή ψυχική του υγεία, την επαγγελματική ή την κοινωνική του ζωή, την οικονομική του κατάσταση, τις σχολικές του επιδόσεις). Ανήκει στην κατηγορία των συμπεριφορικών εθισμών, αποτελεί δηλαδή μια συμπεριφορά, την οποία ο χρήστης αδυνατεί ή δυσκολεύεται πολύ να ελέγξει. Αντίστοιχη διαταραχή μπορεί να αφορά και την χρήση μη συνδεδεμένου ηλεκτρονικού υπολογιστή. Παρουσιάζεται με τρεις τουλάχιστον υπότυπους, την υπερβολική ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια (τζόγο), την υπερβολική επίσκεψη σελίδων πορνογραφικού ή άλλου είδους σεξουαλικού περιεχομένου και την υπερβολική ενασχόληση με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Η διεθνής και ελληνική έρευνα έχει καταλήξει σε επιμέρους ορισμούς, που παρουσιάζουν λεπτομερέστερα το φαινόμενο της ελεγχόμενης και υπερβολικής χρήσης του Διαδικτύου:

α. Τυπική χρήση Διαδικτύου. Η καλοήθης χρήση είτε σε εργασιακό περιβάλλον είτε για λόγους αναψυχής.

β. Προβληματική χρήση Διαδικτύου. Η χρήση γίνεται αυτοσκοπός και υπάρχει κίνδυνος για πιθανή κατάχρηση.

γ. Κατάχρηση Διαδικτύου. Μια δυσπροσαρμοστική, επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά, που διαρκεί τουλάχιστον ένα χρόνο και βλάπτει σημαντικά την λειτουργικότητα του ατόμου. Έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

1) Αποτυχία να διεκπεραιωθούν σημαντικές ευθύνες στην εργασία, στο σχολείο ή στο σπίτι.

2) Προβλήματα στις κοινωνικές σχέσεις.

3) Αρνητικές σωματικές συνέπειες (πχ έλλειψη ύπνου, κακή σίτιση κλπ.).

4) προβλήματα με το νόμο.
δ. Εξάρτηση από το Διαδίκτυο. Πρόκειται για χρόνια, προοδευτικά επιδεινούμενη διαταραχή, που περιλαμβάνει την καταναγκαστική χρήση του Διαδικτύου παρά τις αρνητικές συνέπειες. Για να τεθεί η διάγνωση της εξάρτησης χρειάζεται να ισχύουν τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα κριτήρια για τουλάχιστον ένα χρόνο:

1) Ανάπτυξη ανοχής. Απαιτείται συνεχώς περισσότερος χρόνος σύνδεσης στο Διαδίκτυο προκειμένου να επιτυγχάνεται ο ίδιος βαθμός ικανοποίησης.

2) Συμπτώματα στέρησης, όταν ο χρήστης απέχει (αγωνία, θυμός, κατάθλιψη και μια επιτακτική ανάγκη επανασύνδεσης).

3) Προοδευτική αύξηση του χρόνου σύνδεσης.

4) Ανεπιτυχείς προσπάθειες να ελεγχθεί ή να μειωθεί η χρήση.

5) Παραίτηση από σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες.

6) Συνέχιση της χρήσης, έστω και αν το άτομο συνειδητοποιεί ότι παρουσιάζει επίμονα ψυχολογικά ή οργανικά προβλήματα που σχετίζονται με αυτήν.
ε. Εθισμός στο Διαδίκτυο. Πρόκειται για εξάρτηση επίμονη και μεγάλης βαρύτητας. Ο εθισμένος χρήστης χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο σε τέτοιο βαθμό, ώστε η χρήση του να γίνεται επικίνδυνη για τον ίδιον ή για κοντινά του άτομα (πχ ακραία παραμέληση της υγείας του ή της υγείας των παιδιών του, σοβαρά οικονομικά προβλήματα).
Πόσο συχνός είναι ο εθισμός στο Διαδίκτυο και ποιους αφορά;

Οι πλέον έγκυρες έρευνες για την συχνότητα του εθισμού στο Διαδίκτυο έχουν γίνει στην Νότιο Κορέα, όπου βρέθηκε ότι το 2,1 % των παιδιών 6 – 19 ετών πάσχουν από την διαταραχή, ενώ ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό εφήβων (12 %) βρίσκονται σε κίνδυνο. Στην Κίνα πρόσφατα αναφέρθηκε ότι ένα ποσοστό 13,7 % των εφήβων πληρούν τα κριτήρια της διαταραχής εθισμού στο Διαδίκτυο. Παραδόξως δεν υπάρχουν αντίστοιχα σαφή στοιχεία από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Στην Ελλάδα έχουν διεξαχθεί ορισμένες πολύ αξιόπιστες έρευνες από μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο. Έτσι σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 2200 εφήβων μαθητών ηλικίας 13–18 ετών από τη Θεσσαλία (2006), εθισμός στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές παρατηρήθηκε σε ποσοστό 7,7 % μεταξύ των παιδιών (κυρίως αγοριών), που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικό υπολογιστή, ενώ αντίστοιχες μελέτες στην νήσο Κω (2008, 2010) έδειξαν ποσοστό 11 %. Πρόσφατη διεθνής ανασκόπηση υπολογίζει ότι σε όλο τον κόσμο το ποσοστό εθισμού βρίσκεται γύρω στο 4,6 % στον μαθητικό πληθυσμό, μπορεί να φθάνει το 13 – 18,4 % σε φοιτητές, ενώ στον γενικό πληθυσμό οι αντίστοιχες τιμές είναι 6 – 15%.

Την διαταραχή μπορεί να παρουσιάσουν άτομα κάθε ηλικίας και των δύο φύλλων. Αναφέρεται ότι τα παιδιά και οι έφηβοι εθίζονται περισσότερο σε διαδικτυακά παιχνίδια, οι ενήλικοι άνδρες στην αναζήτηση σελίδων με πορνογραφικό περιεχόμενο και σε τυχερά παιχνίδια, ενώ οι ηλικιωμένοι και οι γυναίκες εθίζονται συχνότερα στην ενασχόληση με σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Φαίνεται ότι οι φοιτητές αποτελούν την ομάδα με τον μεγαλύτερο κίνδυνο εθισμού στο Διαδίκτυο, αφενός γιατί δεν τους ασκείται γονική επιτήρηση και αφετέρου επειδή ενθαρρύνονται ιδιαίτερα για τη χρήση του, μέσω του εκπαιδευτικού προγράμματος σπουδών. Παράγοντες, που σχετίζονται με μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης της διαταραχής, είναι η καταθλιπτική διάθεση, η εσωστρέφεια και η δυσκολία στην ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων, το σύνδρομο υπερκινητικότητας και διάσπασης προσοχής, ενώ για τους ανηλίκους σημαντικό επιβαρυντικό ρόλο παίζουν οι δυσλειτουργικές ενδοοικογενειακές σχέσεις.
Ποια είναι τα συμπτώματα της διαταραχής εθισμού στο Διαδίκτυο;

Τα συμπτώματα της διαταραχής είναι τα εξής:

α. Ο χρήστης αισθάνεται καλά (ευχαρίστηση, ικανοποίηση, ανακούφιση) όταν χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο.

β. Προκειμένου να συνεχίσει να αισθάνεται το ίδιο καλά χρειάζεται να αυξάνει σταδιακά τον χρόνο και την συχνότητα της χρήσης.

γ. Αισθάνεται δυσφορία, συχνά έντονη με θυμό, άγχος, κατάθλιψη, όταν δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο.

δ. Δεν κατορθώνει να ελαττώσει μόνος του την χρήση.

ε. Η συμπεριφορά αυτή κυριαρχεί στην σκέψη του χρήστη. Όταν δεν είναι συνδεδεμένος νοσταλγεί με λαχτάρα το Διαδίκτυο.

στ. Ο χρήστης καταναλώνει σημαντικούς προσωπικούς πόρους στην ενασχόληση με το Διαδίκτυο (χρήματα, χρόνο κλπ), ενώ παραμελεί σημαντικά άλλες ουσιαστικές πλευρές της ζωής του (κοινωνικές σχέσεις, επάγγελμα, σπουδές κλπ.). Επιπλέον η δραστηριότητα αυτή τον φέρνει σε σύγκρουση με άλλα άτομα σημαντικά για αυτόν, πχ μέλη της οικογένειάς του.

Προκειμένου να ανιχνεύσει κανείς μόνος του σημάδια υπερβολικής χρήσης του Διαδικτύου, μπορεί να απαντήσει τα πιο κάτω ερωτήματα, που βρίσκονται στην ιστοσελίδα της Συμβουλευτικής Υπηρεσίας φοιτητών προς αντιμετώπιση της παθολογικής χρήσης Η/Υ και Διαδικτύου ("www.med.auth.gr/activities/student-piu/):

α. Αισθάνεσαι να σε απασχολεί συνεχώς η χρήση του Η/Υ ή του Διαδικτύου (πχ σκέφτεσαι τι έκανες τη προηγούμενη φορά ή ανυπομονείς για την επόμενη);

β. Μένεις περισσότερο χρόνο στον Η/Υ ή στο Διαδίκτυο από ότι σχεδίαζες;

γ. Χρησιμοποιείς τον Η/Υ ή το Διαδίκτυο σαν μέσο διαφυγής από τα προβλήματα σου ή σαν τρόπο ανακούφισης από άγχος ή θλίψη;

δ. Νιώθεις άσχημα αν προσπαθήσεις να περιορίσεις τη χρήση Η/Υ ή Διαδικτύου ή αν δεν μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις;

ε. Χρειάζεται να χρησιμοποιήσεις περισσότερη ώρα τον Η/Υ ή το διαδίκτυο ώστε να σου φέρουν ανακούφιση;

στ.. Η χρήση Η/Υ ή Διαδικτύου έχει αρνητικές συνέπειες για τις σπουδές σου;

ζ. Οι φίλοι σου παραπονούνται ότι δεν σε βλέπουν πλέον; Είναι οι περισσότεροι σου φίλοι αποκλειστικά διαδικτυακοί;
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αποφύγουν την κατάχρηση και τον εθισμό στο Διαδίκτυο;

Σαν γονείς μπορούμε να κάνουμε τα εξής:

α. Να αναπτύσσουμε ουσιαστική επικοινωνία μέσα στην οικογένεια, τόσο με τα παιδιά μας, όσο και μεταξύ μας.

β. Να ενθαρρύνουμε στα παιδιά μας την δημιουργικότητα, την φαντασία, την ανάπτυξη ουσιαστικών φιλικών και άλλων διαπροσωπικών σχέσεων, την συμμετοχή σε αθλητικές και άλλες ομαδικές δραστηριότητες. Στην περίπτωση αυτή το προσωπικό μας παράδειγμα θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό γι' αυτά.

γ. Να αποκτήσουμε οι ίδιοι εξοικείωση με την χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου. Έτσι θα μπορούμε να ενημερώσουμε με πειστικό τρόπο τα παιδιά μας για την χρησιμότητά του, αλλά και για τους κινδύνους από την χρήση του.

δ. Να θέτουμε εξαρχής σαφή όρια για την χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών από τα παιδιά μας και να ελέγχουμε την τήρησή τους. Το ίδιο χρειάζεται να κάνουμε και στον εαυτό μας.

ε. Αν διαπιστώσουμε σημεία υπερβολικής ενασχόλησης των παιδιών μας με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή το Διαδίκτυο, μπορούμε να αποταθούμε σε ειδικές συμβουλευτικές υπηρεσίες ή ειδικούς προκειμένου να ζητήσουμε περαιτέρω βοήθεια (πχ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το τηλέφωνο χωρίς χρέωση 800 11 800 15).
Πηγές για περαιτέρω μελέτη:

α. en.wikipedia.org/wiki/Internet

β. www.pegi.info/gr/

γ. www.saferinternet.gr

δ. www.hasiad.gr

ε. www.med.auth.gr/activities/student-piu/

στ. ajp.psychiatryonline.org/article.aspx?articleID=99602

ζ. www.psych.gr/documents/psychiatry/19.1-GR-2008-52.pdf