ΣΥΧΝΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (νοητική καθυστέρηση).

Η ανάπτυξη της νοημοσύνης είναι ατελής. Ανάλογα με την βαρύτητα της διαταραχής, καθυστερεί ή αναπτύσσονται ατελώς ο λόγος, κινητικές και γνωστικές δεξιότητες, η ικανότητα μάθησης κλπ. Σε βαρύτερες καταστάσεις μπορεί να συνυπάρχουν και άλλα ψυχολογικά ή οργανικά προβλήματα.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ.

Ένα κατά άλλα έξυπνο παιδί μπορεί να παρουσιάζει δυσκολία:

• Στην άρθρωση. Το παιδί δεν προφέρει καθαρά ορισμένα σύμφωνα, συμπλέγματα συμφώνων ή φθόγγους.
• Στον ρυθμό της ομιλίας. Τραυλισμός: Επανάληψη ήχων, συλλαβών ή λέξεων, ή συχνές παύσεις στην διάρκεια της ομιλίας. Ταχυλαλία: Γρήγορη, άρρυθμη και δυσνόητη ομιλία.
• Στον λόγο. Φτωχό λεξιλόγιο, δυσκολία στην έκφραση ή στην κατανόηση του λόγου.
• Στις κινητικές δεξιότητες. Αδεξιότητα στο βάδισμα, το τρέξιμο κλπ. ή σε λεπτές κινήσεις (πχ δέσιμο των κορδονιών, γράψιμο, ζωγραφική).
• Σε ορισμένες μαθησιακές ικανότητες. Μπορεί να υπάρχει δυσκολία στην ανάγνωση ή την ορθογραφία (ονομάζονται και «δυσλεξία»), στα μαθηματικά. Αφορά παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ (διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή).

Οι ελαφριά αυτιστική διαταραχή, που συνδυάζεται με κανονική νοημοσύνη, παλαιότερα ονομαζόταν «σύνδρομο Asperger». Το παιδί παρουσιάζει ποικίλης βαρύτητας:

• Δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση (βλεμματική επαφή, περιορισμένη συναισθηματική ανταπόκριση, ακατάλληλη οικειότητα κλπ) και στις κοινωνικές σχέσεις (πχ δυσκολεύεται ή δεν ενδιαφέρεται να κάνει φίλους).
• Στην επικοινωνία (ιδιόμορφη χρήση του λόγου, επανάληψη των λέξεων που ακούει – ηχολαλία, μη επικοινωνιακή χρήση του λόγου, δυσκολία ανταπόκρισης σε μη λεκτικά ερεθίσματα).
• Περιορισμένα, στερεότυπα ή ασυνήθιστα ενδιαφέροντα (πχ ασυνήθιστα χόμπι, στερεότυπο ή επαναλαμβανόμενο παιγνίδι).
• Διαταραχή στην νοητική ανάπτυξη. Καθυστέρηση στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη (περπάτημα, έλεγχος σφιγκτήρων, ομιλία κλπ), ελλιπής ανάπτυξη του λόγου (φτωχό λεξιλόγιο, δυσκολία στην προφορική ή γραπτή έκφραση κλπ), μαθησιακές δυσκολίες (που συχνά είναι μεγαλύτερες από ότι δικαιολογεί το νοητικό επίπεδο του παιδιού κλπ).

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (διαταραχή της δραστηριότητας και της προσοχής).

Το παιδί μπορεί να παρουσιάζει:

• Έλλειψη συγκέντρωσης (απροσεξία), που φαίνεται περισσότερο στις εργασίες του σχολείου ή σε άλλες δραστηριότητες, που απαιτούν αυξημένη συγκέντρωση, αλλά δεν τις βρίσκει ιδιαίτερα ελκυστικές.
• Υπερβολική δραστηριότητα, χωρίς επαρκή συντονισμό. Δυσκολεύεται να καθίσει για πολλή ώρα σε μια καρέκλα, δεν ολοκληρώνει ένα παιγνίδι κλπ.
• Παρορμητικότητα, που μπορεί να συνδυάζεται με συχνά ατυχήματα.
• Μαθησιακές δυσκολίες.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΔΙΑΓΩΓΗΣ.

Αντικοινωνική, επιθετική ή προκλητική συμπεριφορά, πιο βίαιη από την αναμενόμενη για την ηλικία του παιδιού. Μπορεί να εκδηλώνεται μόνο στο σπίτι ή και σε άλλους κοινωνικούς χώρους και να συνδυάζεται με ομαλή κοινωνικοποίηση ή κοινωνική απομόνωση του παιδιού. Συχνά υπάρχουν προβλήματα με τον Νόμο, ειδικά στην εφηβεία. Η διαταραχή προκλητικής εναντίωσης αναφέρεται σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας, που παρουσιάζουν λιγότερο βίαιη, προκλητική συμπεριφορά, κυρίως στο οικογενειακό περιβάλλον.

ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ.

Εμφανίζονται συνήθως στην εφηβεία ή λίγο ενωρίτερα. Συχνά συνυπάρχουν σοβαροί επιβαρυντικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες. Οι έφηβοι μπορεί να αναπτύξουν κατάχρηση και εξάρτηση:

• Στην λήψη χημικών ουσιών: Αλκοόλ, οπιοειδών (πχ ηρωίνη), διεγερτικών ουσιών (πχ κοκαΐνη), παραισθησιογόνων (πχ LSD), αγχολυτικών και υπνωτικών φαρμάκων, εισπνεόμενων ουσιών (πχ βενζίνη), προϊόντων της κάνναβης (πχ χασίς, μαριχουάνα) κλπ.
• Σε ορισμένες συμπεριφορές: Χρήση διαδικτύου (συνήθης ενασχόληση είναι τα διαδικτυακά παιγνίδια), παιγνιδομηχανών (πχ Play Station), κινητού τηλεφώνου, υπερβολική επίσκεψη πορνογραφικών ιστοσελίδων, που συνδυάζεται συνήθως με καταναγκαστικό αυνανισμό.

Τα βασικά συμπτώματα της εξάρτησης είναι:

• Έντονη επιθυμία ή επιτακτική ανάγκη λήψης της ουσίας ή εκδήλωσης της συμπεριφοράς.
• Δυσκολία στον έλεγχο στην έναρξη, διακοπή η βαθμό χρήσης.
• Κατάσταση στέρησης, όταν διακοπεί η χρήση ή η εκδήλωση της συμπεριφοράς (με ψυχολογικά και οργανικά συμπτώματα, ανάλογα με την ουσία).
• Αντοχή στην ουσία ή στην συμπεριφορά. Απαιτούνται συνεχώς μεγαλύτερες δόσεις για να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα.
• Προοδευτική παραμέληση άλλων πηγών ευχαρίστησης.
• Επιμονή στην χρήση της ουσίας ή στην ενασχόληση με την συγκεκριμένη συμπεριφορά, παρά τις αναμφισβήτητες ενδείξεις σοβαρών βλαπτικών συνεπειών.

ΨΥΧΩΣΕΙΣ (κυρίως σχιζοφρένεια).

Συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, εμφανίζονται στην εφηβεία ή αργότερα και είναι χρόνιες παθήσεις, με περιόδους υφέσεων και εξάρσεων. Εμφανίζουν συνδυασμούς των εξής διαταραχών:

• Διαταραχή στην αντίληψη της πραγματικότητας, αμηχανία, αγωνία, σύγχυση.
• Ψευδαισθήσεις (συνήθως ακουστικές ή οσφρητικές) και παραισθήσεις.
• Αποδιοργάνωση της σκέψης και, κατά συνέπεια, του λόγου και της συμπεριφοράς.
• Παραληρητικές ιδέες (πχ «με καταδιώκουν οι…», «με παρακολουθούν οι…», «οι… ελέγχουν το μυαλό μου»), που, με κάποιον τρόπο προσφέρουν στον ασθενή μια «εξήγηση» για όσα του συμβαίνουν.
• Συναίσθημα ρηχό, ιδιότροπο ή ασύμβατο με την πραγματικότητα.
• Έλλειψη θέλησης, παθητικότητα, αμφιθυμία.
• Κατατονία (επίμονη ακινησία), αλαλία. Σπάνια στις ημέρες μας.
• Μετά το πέρας μιας έξαρσης μπορεί να εμφανίζονται καταθλιπτικά συμπτώματα (και ιδέες αυτοκτονίας), ενοχή, καθώς και έλλειψη ενδιαφερόντων, στόχων, και κοινωνική απόσυρση.
• Απότομη πτώση των σχολικών επιδόσεων και μείωση των υπόλοιπων ενδιαφερόντων του παιδιού.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ.

Μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε περίοδο της ζωής. Οι συχνότερες στα παιδιά και στους εφήβους είναι οι εξής:

• Κατάθλιψη. Μπορεί να πρόκειται για ένα μόνο επεισόδιο, να εμφανίζει εξάρσεις και υφέσεις (υποτροπιάζουσα κατάθλιψη) ή να αφορά καταθλιπτική διάθεση, επίμονη και συνήθως ήπια (δυσθυμία, που εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία). Στα μικρά παιδιά τα καταθλιπτικά συμπτώματα συνδέονται συνήθως με προβλήματα στο οικογενειακό ή ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Εμφανίζεται θλίψη, απαισιοδοξία, αίσθηση ματαιότητας, μείωση συγκέντρωσης, απάθεια ή υπερδιέγερση, μειωμένη όρεξη, αϋπνία, χαμηλή αυτοεκτίμηση και, στις βαρύτερες περιπτώσεις, αυτοκτονικές ιδέες. Η κατάθλιψη στα αγόρια ή στους εφήβους μπορεί να εμφανίζεται με διαταραχή συμπεριφοράς, επιθε-τικότητα και ευερεθιστότητα.
• Διπολική διαταραχή. Εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία. Χαρακτηρίζεται από εναλλαγή επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης (ονομάζεται και μανιοκατάθλιψη). Κάθε επεισόδιο διαρκεί τουλάχιστον μία εβδομάδα. Τα επεισόδια μανίας χαρακτηρίζονται από “ανεβασμένη” διάθεση, υπερβολική ευθυμία, αυξημένη αυτοεκτίμηση, κοινωνικότητα και ομιλητικότητα, υπερβολική οικειότητα, μειωμένη ανάγκη για ύπνο, επιπολαιότητα, παρορμητικότητα και απροσεξία. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις παρατηρούνται άρση των κοινωνικών αναστολών, ασυνάρτητο λόγο, ιδέες μεγαλείου και παραλήρημα. Οι ασθενείς συχνά δεν ενοχλούνται από τα παραπάνω συμπτώματα, αλλά αντιμετωπίζουν σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, πχ δέχονται απόρριψη από τους γνωστούς και τους συνεργάτες τους, κάνουν υπερβολικά και παράλογα έξοδα. Η διπολική διαταραχή μπορεί να αποτελείται μόνο από επεισόδια μανίας, με υφέσεις και εξάρσεις, ή να είναι ελαφράς μορφής (κυκλοθυμία).

ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΚΑΙ ΦΟΒΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ.

Θα αναφερθούν οι συνηθέστερες διαταραχές που εμφανίζονται στα παιδιά ή στους εφήβους:

• Διαταραχή άγχους αποχωρισμού. Εμφανίζεται συνήθως σε παιδιά προσχολικής ή σχολικής ηλικίας. Οι έφηβοι που δεν έχουν καταφέρει να την ξεπεράσουν μπορεί να εμφανίσουν αγοραφοβία ή κοινωνική φοβία. Το παιδί ανησυχεί υπερβολικά για την υγεία του ή την υγεία των μελών της οικογένειάς του, αρνείται να μείνει μόνο σε ένα δωμάτιο του σπιτιού (ακόμα και στην τουαλέτα) ή να πάει μόνο του για ύπνο, αρνείται να πάει σχολείο (σχολική άρνηση), εμφανίζει σωματικά συμπτώματα (πόνος στην κοιλιά, ναυτία, έμετοι κλπ).
• Φοβίες. Σε ζώα, έντομα, το σκοτάδι, τα αεροπλάνα ή τα ύψη γενικά, τους κεραυνούς κλπ.
• Διαταραχή κοινωνικού άγχους. Το παιδί φοβάται υπερβολικά να πλησιάσει ξένους, φοβάται να πει ένα ποίημα σε μια σχολική εορτή, να μπαίνει σε μέσα μαζικής μεταφοράς κλπ. Γενικά νιώθει άνετα μόνο, αν βρίσκεται στο σπίτι του.
• Κρίσεις πανικού. Συνήθως εμφανίζονται στην εφηβεία ή αργότερα. Πρόκειται για παροδικά επεισόδια έντονου άγχους και φόβου (ότι τρελαινόμαστε, ότι πεθαίνουμε κλπ), καθώς και σωματικά ενοχλήματα (ταχυκαρδία, αίσθημα παλμών στο στήθος, ζάλη κλπ). Συνήθως διαρκούν λίγα λεπτά. Η διαταραχή πανικού ακολουθείται συνήθως από αγοραφοβία.
• Αγοραφοβία. Συχνά είναι επακόλουθο των κρίσεων πανικού. Μοιάζει με την κοινωνική φοβία. Ο έφηβος ή ο νέος ενήλικας δυσκολεύεται να βρίσκεται σε χώρους με συνωστισμό (κινηματογράφο, καφετέριες, μέσα μαζικής μεταφοράς), να κυκλοφορεί σε πολυσύχναστους δρόμους κλπ.
• Εκλεκτική αλαλία. Αφορά μικρά παιδιά, αλλά μπορεί να χρονίζει, οπότε έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Το παιδί έχει κανονικά ανεπτυγμένο λόγο, αλλά μιλάει μόνο σε ορισμένα άτομα, συνήθως στενούς συγγενείς, ενώ δεν μιλάει σε άλλα παιδιά, στο σχολείο κλπ. Σταδιακά απομονώνεται κοινωνικά και εμφανίζει σοβαρά μαθησιακά προβλήματα.

ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ.

Χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες, μόνες ή σε συνδυασμό με ψυχαναγκασμούς. Οι ιδεοληψίες είναι ανεπιθύμητες ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις, που “μπαίνουν στο μυαλό” με τρόπο επαναλαμβανόμενο και στερεότυπο. Προκαλούν δυσφορία και φόβο, επειδή συνήθως έχουν αισχρό ή βίαιο περιεχόμενο. Οι ψυχαναγκασμοί είναι παράλογες τελετουργικές πράξεις, στις οποίες αθέλητα καταφεύγει ο ασθενής, προκειμένου να “ελέγξει” τις ιδεοληψίες του. Πχ το παιδί πλένει πολλές φορές τα χέρια του για να μην αρρω-στήσει αυτό ή οι γονείς του, ή αναβοσβήνει πολλές φορές το φως του δωματίου του πριν κοιμηθεί κλπ.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΤΡΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΨΥΧΟΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ.

Η αιτιολογία είναι πάντοτε εξωτερική, ένα ψυχολογικό τραύμα. Ο τρόπος αντίδρασης σε μια τραυματική εμπειρία εξαρτάται από την βαρύτητα της, αλλά και από την ψυχική ανθεκτικότητα του ανθρώπου, που την υφίσταται. Όσον αφορά τα μικρά παιδιά, συνηθισμένα τραυματικά γεγονότα μπορούν να είναι η ασθένεια ή ο θάνατο ενός γονιού, το διαζύγιο, ένας αιφνίδιος τραυματισμός ή ασθένεια του ίδιου του παιδιού, κάποια μορφή ψυχολογικής, σωματικής ή, ακόμη χειρότερα, σεξουαλικής κακοποίησης κλπ. Αρχικά μπορεί να εμφανισθεί σύγχυση, συμπτώματα έντονου άγχους, αίσθηση αποπροσανατολισμού. Εάν δεν υπάρξει ανακούφιση, παρατηρούνται επεισόδια αναβίωσης του τραυματικού γεγονότος, εφιάλτες, “μούδιασμα” του συναισθήματος, απομόνωση, απάθεια, άγχος και αίσθημα απειλής, κατάθλιψη κλπ.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΥΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ (τικ).

Τα τικ είναι ακούσιες, ταχείες, επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή ήχοι, που εμφανίζονται ξαφνικά και δεν εξυπηρετούν κανέναν προφανή σκοπό. Οι κινήσεις μπορεί να είναι απλές ή σύνθετες. Ο ασθενής μπορεί να ελέγχει την εμφάνισή τους για ορισμένο χρονικό διάστημα, αλλά ανακουφίζεται πολύ, όταν τους επιτρέπει να εκδηλωθούν. Παραδείγματα κινητικών τικ είναι το ανοιγοκλείσιμο των ματιών, το τίναγμα του κεφαλιού, μορφασμοί, το σήκωμα του ώμου κλπ. Τα φωνητικά τικ μπορεί να περιλαμβάνουν κραυγές, λέξεις ή ολόκληρες φράσεις. Η διαταραχή τικ μπορεί:

• Να αφορά μεμονωμένα τικ για μικρό χρονικό διάστημα.
• Να είναι χρόνια και να αφορά μεμονωμένα τικ, που συνήθως εναλλάσσονται.
• Εάν η διαταραχή είναι χρόνια και αφορά κινητικά και φωνητικά τικ, που εμφανίζονται συγχρόνως, ονομάζεται “σύνδρομο Τουρέτ”.

ΜΗ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΕΝΟΥΡΗΣΗ.

Το παιδί ουρεί επάνω του την νύχτα (συνήθως) ή την ημέρα, χωρίς να το θέλει και χωρίς να μπορεί να το σταματήσει. Πρωτοπαθής: Το παιδί δεν έχει ελέγξει ποτέ την ούρηση. Μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια και συχνότερα οφείλεται σε αργή ωρίμανση του σφιγκτήρα της ουροδόχου κύστης. Δευτεροπαθής: Έχει προηγηθεί κανονική ούρηση για ένα χρονικό διάστημα. Συνήθως σχετίζεται με κάποιο τραυματικό γεγονός ή δυσάρεστη αλλαγή στην ζωή του παιδιού.

ΜΗ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΕΓΚΟΠΡΙΣΗ:

Το παιδί αφοδεύει επάνω του ή σε ακατάλληλα σημεία μέσα στο σπίτι. Δεν είναι αποτέλεσμα πάθησης του εντέρου, ενώ μπορεί να σχετίζεται με οικογενειακή δυσλειτουργία ή ένα σοβαρό ψυχοτραυματικό γεγονός.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΛΗΨΗ ΤΡΟΦΗΣ.

Εμφανίζονται συνήθως στην εφηβεία και είναι πιο συνηθισμένες στα κορίτσια. Οι πιο συνηθισμένες είναι:

• Ψυχογενής βουλιμία. Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας, που η ασθενής δεν μπορεί να ελέγξει, υπερβολική ενασχόληση με το σωματικό βάρος. Η υπερφαγία ακολουθείται συχνά από ενοχή, προκλητούς εμετούς, σκληρή γυμναστική κλπ. Δεν υπάρχει σημαντική απώλεια βάρους.
• Ψυχογενής ανορεξία. Η ασθενής επιδιώκει να μειώσει το βάρος του σώματός της, ακόμη και σε θανατηφόρο βαθμό. Σχεδόν αρνείται να φάει. Έχει παραμορφωμένη εικόνα του σώματός της, δηλαδή πιστεύει ότι είναι παχύσαρκη, ακόμη και όταν παρουσιάζει πλήρη απίσχανση. Σημαντικά σημάδια κινδύνου για την ζωή της ασθενούς είναι η μεγάλη μείωση του βάρους σώματος, που συνοδεύεται από διακοπή της εμμήνου ροής και, κυρίως από μείωση του σακχάρου στο αίμα. Μπορεί να υπάρχουν προκλητοί έμετοι, λήψη καθαρτικών, σκληρές σωματικές ασκήσεις. Η ασθενής, που συχνά είναι πολύ έξυπνη, δεν κατανοεί την σοβαρότητα της διαταραχής της.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ.

Οι πιο συνηθισμένες στα παιδιά είναι:

• Υπνοβασία. Το παιδί σηκώνεται από το κρεββάτι, ενώ συνεχίζει να κοιμάται, και περιφέρεται στο σπίτι με ανέκφραστο πρόσωπο και απλανές βλέμμα. Μετά το ξύπνημα δεν θυμάται το επεισόδιο της υπνοβασίας.
• Υπνικοί τρόμοι. Επεισόδια έντονου φόβου στην διάρκεια του ύπνου, που συνοδεύονται από κραυγές και μεγάλη κινητικότητα. Στο ξύπνημα το παιδί δεν θυμάται το επεισόδιο.
• Εφιάλτες. Όνειρα φορτισμένα με άγχος ή τρόμο. Τα θέματα συνήθως περιλαμβάνουν απειλή της ζωής ή της αυτοεκτίμησης του παιδιού. Συχνά επαναλαμβάνονται. Το παιδί μπορεί να περιγράψει τους εφιάλτες του μετά το ξύπνημα.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΕΝΟΡΜΗΣΕΩΝ.

Τα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να εμφανίζουν:

• Τριχοτιλλομανία. Ο έφηβος (συνήθως) νιώθει ακατανίκητη ανάγκη να ξεριζώνει τις τρίχες του. Αφορά συνήθως τα μαλλιά, οπότε σταδιακά μπορεί να παρουσιάσει “νησίδες” γυμνές στο κεφάλι, και συνοδεύεται από αίσθημα ανακούφισης.
• Κλεπτομανία. Στα παιδιά συνήθως εμφανίζεται στο οικογενειακό περιβάλλον ή στο σχολείο. Αφορά μικροποσά ή μικροπράγματα και συχνά συνδέεται με ψυχοκοινωνικούς επιβαρυντικούς παράγοντες.
• Πυρομανία. Στα παιδιά συνήθως συνδέεται με άλλη, βαρύτερη, ψυχιατρική ή αναπτυξιακή διαταραχή.
• Διαλείπουσα εκρηκτική συμπεριφορά. Εμφανίζονται ξεσπάσματα θυμού ή επιθετικότητας (λεκτικής ή πρακτικής), με ασήμαντη αφορμή. Το παιδί ή ο έφηβος δεν μπορεί να ελέγξει την συμπε-ριφορά του, που διαρκεί συνήθως λίγα λεπτά. Πριν το επεισόδιο παρουσιάζεται ένταση, στην διάρκεια του επεισοδίου το παιδί ανακουφίζεται και στην συνέχεια συνήθως νιώθει ενοχές και ζη-τάει συντετριμμένο συγνώμη.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΦΥΛΟΥ.

Το παιδί εκφράζει έντονη επιθυμία να ανήκει ή επιμένει ότι ανήκει στο αντίθετο φύλο από το ήδη προσδιορισμένο, ενώ απορρίπτει έντονα συμπεριφορές που ταιριάζουν στο φύλο του. Η διαταραχή εμφανίζεται στην προσχολική ηλικία. Το παιδί δεν ενοχλείται από τις ιδέες του, αλλά από την κοινωνική απόρριψη που παίρνει εξαιτίας τους, δηλαδή από τις αντιδράσεις των μελών της οικογένειάς του, των συμμαθητών του κλπ. Ο σχολικός εκφοβισμός (μπούλινγκ) είναι πολύ συχνός στα παιδιά αυτά. Τα παιδιά με διαταραχή ταυτότητας φύλου επιθυμούν να ντύνονται με ρούχα του αντίθετου φύλου, να παίζουν αντίστοιχα παιγνίδια, να ζωγραφίζουν αντίστοιχες εικόνες. Είναι συχνότερη στα αγόρια, αλλά παρατηρείται και στα κορίτσια, που όμως αντιμετωπίζουν μικρότερη απόρριψη, τουλάχιστον στην παιδική ηλικία.

ΠΗΓΕΣ

• World Health Organization: ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics, 2018. https://icd.who.int/browse11/l-m/en
• American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Ed. (DSM-5), 2013.
• World Health Organization: The ICD-10 Classification of Mental and Be-havioural Disorders, 1992.