Η Παιδοψυχιατρικη Συμβουλευτικη Σε Κατασκηνωτικα Προγραμματα Για Παιδια Με Ειδικες Αναγκες.
Σιγάλας Ι.Μ., Χριστοφόρου Λ., Κόντος Κ., Πολυχρόνης Π.
Ταμείο Υγείας Προσωπικού Εθνικής Τραπέζης (Τ.Υ.Π.Ε.Τ.).
3ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Συμβουλευτικής,
Αθήνα, 26 -28 Σεπτεμβρίου 1996.
Το Ταμείο Υγείας Προσωπικού Εθνικής Τραπέζης (Τ.Υ.Π.Ε.Τ.) είναι ο ασφαλιστικός φορέας των εργαζομένων στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Το Τ.Υ.Π.Ε.Τ. είναι αυτοδύναμος και αυτοδιαχειριζόμενος οργανισμός Υγείας και Πρόνοιας, δεν επιχορηγείται από το κράτος και διοικείται από αιρετό Διοικητικό Συμβούλιο. Το Τ.Υ.Π.Ε.Τ. έχει αναπτύξει πολλές πρωτοποριακές δραστηριότητες για τα μέλη του, ανάμεσα στις οποίες είναι τα θερινά κατασκηνωτικά προγράμματα για παιδιά και εφήβους στις κατασκηνώσεις του Ταμείου στον Διόνυσο και στον Κοκκιναρά Αττικής, καθώς και στην Χαλκιδική. Από το 1994 αποφασίστηκε να περιληφθούν μέσα στις δραστηριότητες αυτές και κατασκηνωτικά προγράμματα για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες των μελών του Ταμείου. Τα προγράμματα αυτά είναι δύο ειδών:
- «Αποκλειστικά» για παιδιά με βαριά νοητικά, εξελικτικά και νευρολογικά προβλήματα.
- «Προγράμματα αλληλεπίδρασης», στα οποία συμμετέχουν αφενός υγιή παιδιά και αφετέρου παιδιά με σχετικά ελαφρά προβλήματα.
Το καλοκαίρι του 1994, μετά από εισήγηση της υπεύθυνης Κοινωνικής Λειτουργού (Λ. Χριστοφόρου) και την σύμφωνη γνώμη του Παιδοψυχίατρου του Τ.Υ.Π.Ε.Τ. (Π. Πολυχρόνης), αποφασίστηκε από το Ταμείο να γίνει δοκιμαστικά μια πρόσθετη κατασκηνωτική περίοδος στις εγκαταστάσεις του Ταμείου στον Κοκκιναρά, δεκαήμερης διάρκειας, για παιδιά με ειδικές ανάγκες των μελών του Ταμείου. Στην περίοδο αυτή πήραν μέρος 15 παιδιά με ποικίλης βαρύτητας νοητικές, εξελικτικές και νευρολογικές διαταραχές. Εμψυχωτές των παιδιών ήταν 15 εξειδικευμένα στελέχη, ενώ ζητήθηκε και η συνεργασία Σύμβουλου Παιδοψυχίατρου (Γ. Σιγάλας). Το πρόγραμμα είχε σημαντική επιτυχία, κάλυψε τους στόχους του, ενώ από αυτό έμειναν ευχαριστημένοι τόσο τα παιδιά, όσο και οι γονείς τους. Έτσι το επόμενο έτος πάρθηκε η απόφαση να υλοποιηθούν τα δύο κατασκηνωτικά προγράμματα που έχουν προαναφερθεί, δεκαήμερης επίσης διάρκειας. Στα προγράμματα αυτά πήραν μέρος 30 παιδιά, 6 από τα οποία ήταν παιδιά υπαλλήλων της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος (Α.Τ.Ε.), με την οποία άρχισε μία συνεργασία. Την περίοδο εκείνη μας απασχόλησε ιδιαίτερα η οργάνωση του Προγράμματος Αλληλεπίδρασης, γιατί θεωρήσαμε ότι η αλληλεπίδραση ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες παιδιών και στελεχών θα μπορούσε να αποτελέσει μια εμπειρία χρήσιμη και ικανοποιητική για όλους.
Επιπλέον, τον χειμώνα του 1995-96 έγιναν δύο συναντήσεις ανάμεσα στους υπεύθυνους του Τ.Υ.Π.Ε.Τ., τα στελέχη των προγραμμάτων και τα παιδιά με τις οικογένειές τους. Στις συναντήσεις αυτές: α) συζητήθηκε η εξέλιξη των προγραμμάτων β) δηλώθηκε η επιθυμία όλων για συνέχιση των προγραμμάτων γ) άρχισαν να αναπτύσσονται σχέσεις ανάμεσα στους γονείς των παιδιών, οι οποίοι, αν και συνάδελφοι, συχνά δεν είχαν συζητήσει ποτέ μεταξύ τους για τα προβλήματα των παιδιών τους. Επίσης στις συναντήσεις αυτές φάνηκε καθαρά η ανάπτυξη μίας δυναμικής εξέλιξης στις σχέσεις ανάμεσα σε όλους τους συμμετέχοντες (Τ.Υ.Π.Ε.Τ., στελέχη, παιδιά και οικογένειες), που έδωσε καινούργιο νόημα και συνέχεια στην κατασκηνωτική εργασία.
Το καλοκαίρι του 1996 τα προγράμματα επαναλήφθηκαν ως εξής:
Το Πρόγραμμα Αλληλεπίδρασης υλοποιήθηκε, όπως πριν, στον Κοκκιναρά. Είχε δεκαήμερη διάρκεια και εντάχθηκε στην τρίτη κατασκηνωτική περίοδο για υγιή παιδιά ηλικίας 6 έως 13 ετών. Στην περίοδο αυτή, που διαρκούσε 20 ημέρες, υπήρχαν στην κατασκήνωση 150 περίπου παιδιά με τα στελέχη τους. Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και οι συνοδοί τους έφθασαν στην κατασκήνωση στο μέσο της περιόδου και έμειναν μέχρι το τέλος της. Στο Πρόγραμμα πήραν μέρος 30 παιδιά και έφηβοι, ηλικίας 6 έως 20 ετών, τα περισσότερα από τα οποία είχαν συμμετάσχει και σε προηγούμενα προγράμματα. Τα παιδιά παρουσίαζαν τις εξής διαταραχές: α) Νοητική καθυστέρηση ελαφρού έως μέσου βαθμού. Σε ορισμένα παιδιά η νοητική καθυστέρηση ήταν εκδήλωση Συνδρόμου Down ή άλλης χρωμοσωμιακής διαταραχής β) διάχυτη εξελικτική διαταραχή ελαφρού βαθμού, με σχετικά ικανοποιητική νοητική λειτουργία και ανάπτυξη λόγου γ) παραπληγία ή τετραπληγία, στα πλαίσια εκφυλιστικής νευρολογικής διαταραχής, με ή χωρίς φυσιολογικό νοητικό επίπεδο.
Οι «εμψυχωτές», όπως τους ονομάσαμε, των παιδιών παρουσίαζαν τα εξής χαρακτηριστικά: α) όσον αφορά το επάγγελμά τους ήταν γυμναστές, εργοθεραπευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, λογοπεδικοί ή εκπαιδευτικοί β) είχαν πείρα στην αγωγή παιδιών με ειδικές ανάγκες και γ) είχαν κατασκηνωτική εμπειρία, οργανωτικές ικανότητες, ενθουσιασμό και διάθεση για κατανόηση και φροντίδα των παιδιών.
Οι στόχοι του Προγράμματος ήταν οι εξής:
- Η ψυχαγωγία των παιδιών. Από μία ανασκόπηση στην διεθνή βιβλιογραφία την σχετική με κατασκηνωτικά προγράμματα για παιδιά με ειδικές ανάγκες συμπεράναμε ότι ο κύριος σκοπός των προγραμμάτων αυτών ήταν κυρίως η εκπαίδευση των παιδιών. Εμείς, θέτοντας σαν πρώτο στόχο των προγραμμάτων μας την ψυχαγωγία, διαφοροποιηθήκαμε ελαφρά στο ζήτημα αυτό. Τα παιδιά αυτά φοιτούν σε ειδικά σχολεία στη διάρκεια του έτους, ενώ παράλληλα συμμετέχουν σε πολύωρες εκπαιδευτικές συνεδρίες ειδικής αγωγής, εργοθεραπείας, αγωγής λόγου κλπ. Θεωρήσαμε λοιπόν ότι στην διάρκεια των θερινών τους διακοπών θα ήταν προτιμότερο οποιαδήποτε περαιτέρω πρόοδος να επιδιωκόταν μέσα από ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
- Ο αποχωρισμός για λίγες ημέρες από τους γονείς, που για ορισμένες οικογένειες ήταν αρκετά δύσκολος, και η ένταξη των παιδιών σε ομάδες συνομήλικων, έτσι ώστε να ενισχυθεί η κοινωνικοποίησή τους.
- Η απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων, η εκπαίδευση σε ικανότητες αυτοεξυπηρέτησης και η οριοθέτηση αυτοτραυματικών, υπερκινητικών ή στερεότυπων συμπεριφορών. Κατά την έναρξη του προγράμματος τέθηκαν προσωπικοί εκπαιδευτικοί στόχοι για κάθε παιδί σύμφωνα με τις ανάγκες και τις δυνατότητές του. Η υλοποίηση των στόχων αυτών ανατέθηκε στον εμψυχωτή του με την βοήθεια των υπολοίπων ειδικών και του Παιδοψυχίατρου. Στο τέλος του προγράμματος έγινε αξιολόγηση της προόδου κάθε παιδιού. Έτσι χρειάστηκε να εκπαιδεύσουμε ορισμένα παιδιά στις συνήθειες του φαγητού, στον έλεγχο των σφιγκτήρων, σε θέματα ατομικής καθαριότητας, στο ντύσιμο και στο γδύσιμο κλπ. Επίσης χρειάστηκε να οριοθετηθεί η συμπεριφορά ορισμένων παιδιών προκειμένου να γίνει δυνατή η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα της κατασκήνωσης και να αποφευχθούν αυτοτραυματικές εκδηλώσεις.
- Η φυσική αγωγή των παιδιών. Προσωπικοί στόχοι τέθηκαν επίσης για την ανάπτυξη των κινητικών δυνατοτήτων κάθε παιδιού. Τα παιδιά έλαβαν μέρος σε ατομικά και ομαδικά αθλήματα, κολύμπι, περιπάτους, χορό, καθώς και σε ασκήσεις - παιχνίδια για την ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας και του συντονισμού των κινήσεων.
- Η ανάπτυξη δημιουργικής συναλλαγής ανάμεσα στα υγιή και τα «ειδικά» παιδιά, έτσι ώστε να υπηρετείται η συναισθηματική και η γνωστική ανάπτυξη όλων. Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες συμμετείχαν σε όλες τις δραστηριότητες του κανονικού κατασκηνωτικού προγράμματος, το οποίο υπέστη ορισμένες (περιορισμένες) διαφοροποιήσεις, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις κινητικές κυρίως δυσκολίες ορισμένων παιδιών. Η συμμετοχή των παιδιών στις περισσότερες δραστηριότητες ήταν ιδιαίτερα επιτυχής. Για παράδειγμα σε ομαδικά και ατομικά αθλήματα κέρδισαν έπαθλα, ενώ σχηματίστηκαν μικτές ομάδες μπάσκετ, ποδοσφαίρου ή χορού χωρίς διακρίσεις. Επίσης τα παιδιά συμμετείχαν σε θεατρικά σκετς ή σε χορωδίες με μεγάλη επιτυχία, ενώ γενικά η συνεργασία τους με την μουσικό της κατασκήνωσης ήταν πολύ αρμονική. Γενικά η προσαρμογή των παιδιών με ειδικές ανάγκες στο πρόγραμμα ήταν σχεδόν απόλυτη (την δεύτερη αυτή χρονιά), και τα παιδιά έγιναν ενεργό μέρος της φυσιολογικής κατασκηνωτικής ζωής.
- Η καταπολέμηση της κοινωνικής προκατάληψης για τα άτομα με ειδικές ανάγκες τόσο ανάμεσα στα παιδιά, όσο και στους ενήλικες (προσωπικό της κατασκήνωσης, γονείς, στελέχη Τ.Υ.Π.Ε.Τ. κλπ.).
- Η παροχή δυνατότητας για ανάπαυση στους γονείς των παιδιών. Η φροντίδα των παιδιών αυτών σε καθημερινή βάση είναι συχνά επίπονη, ενώ απαιτεί αρκετό χρόνο και επιδεξιότητα. Πολλοί γονείς είχαν για πρώτη φορά στην διάρκεια του προγράμματος την ευκαιρία να κάνουν διακοπές. Παράλληλα οι γονείς είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν την σχέση τους. Στην Ελλάδα η σχέση του γονεϊκού ζεύγους συχνά παραμελείται και η ανάπτυξή της αποτελεί συχνά θέμα Οικογενειακής Συμβουλευτικής.
Στην εφετινή περίοδο το «Αποκλειστικό» πρόγραμμα φιλοξενήθηκε στις κατασκηνώσεις της Α.Τ.Ε. στην Περαχώρα Λουτρακίου. Το πρόγραμμα εντάχθηκε στην τρίτη κατασκηνωτική περίοδο για υγιή παιδιά ηλικίας 7 - 15 ετών. Υπήρξε περιορισμένη αλληλεπίδραση ανάμεσα στις δύο ομάδες παιδιών λόγω της βαρύτητας των διαταραχών των παιδιών του ειδικού προγράμματος. Παρόλα αυτά η συμβίωση και η συμμετοχή σε κοινές δραστηριότητες, όπου δοκιμάστηκε, είχε ικανοποιητικά αποτελέσματα και τα «ειδικά» παιδιά έγιναν καλά ανεκτά.
Το πρόγραμμα είχε δεκαήμερη διάρκεια. Σ' αυτό συμμετείχαν 10 παιδιά, όλα αγόρια, ηλικίας 10 - 25 ετών. Τα παιδιά παρουσίαζαν διάχυτη εξελικτική διαταραχή σοβαρού βαθμού, με περιορισμένη χρήση της γλώσσας και χαμηλό νοητικό επίπεδο, νοητική καθυστέρηση μέσου ή σοβαρού βαθμού και διάφορα νευρολογικά σύνδρομα. Τα περισσότερα από αυτά είχαν λάβει μέρος και στο αντίστοιχο περυσινό πρόγραμμα. Εμψυχωτές των παιδιών ήταν 10 άτομα με προσόντα αντίστοιχα με το προηγούμενο πρόγραμμα. Επιπλέον υπήρχε μία νοσηλεύτρια, που βοηθούσε στην φροντίδα των παιδιών.
Οι στόχοι του προγράμματος ήταν οι εξής:
- Η ψυχαγωγία, όπου ήταν δυνατή. Παρατηρήθηκε ότι τα παιδιά που είχαν λάβει μέρος στο περυσινό πρόγραμμα, συμμετείχαν με ευχαρίστηση και στο φετινό και έδειχναν συχνά να το διασκεδάζουν.
- Η εκπαίδευση σε δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης με τον τρόπο που αναφέρθηκε πιο πάνω.
- Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς ορισμένων παιδιών και ιδίως της υπερκινητικότητας, των αυτοτραυματικών πράξεων και των στερεοτυπιών.
- Η φυσική αγωγή των παιδιών, κυρίως με κολύμπι στην πισίνα και περιπάτους.
- Ο αποχωρισμός από τους γονείς και η παροχή στα παιδιά δυνατότητας για συμβίωση με άλλα παιδιά της ηλικίας τους.
- Η ανάπαυση των γονέων. Η φροντίδα των παιδιών αυτών είναι ιδιαίτερα επίπονη και δίνει στους γονείς περιορισμένες ικανοποιήσεις. Έτσι η δυνατότητα για ολιγοήμερη ανάπαυση κάνει την συνέχισή της ευκολότερη.
Η συμβολή του Παιδοψυχίατρου στην οργάνωση και υλοποίηση των ειδικών κατασκηνωτικών προγραμμάτων είχε πολυεπίπεδο και πολυεστιακό χαρακτήρα. Οι στόχοι του ήταν:
- Να υποστηρίξει τα πρόσωπα που συνέλαβαν την ιδέα των προγραμμάτων στη διάρκεια των διαπραγματεύσεών τους με το Ταμείο.
- Να διευκρινίσει τα κριτήρια επιλογής προσωπικού και παιδιών.
- Να προετοιμάσει την κατασκήνωση για την υποδοχή των ειδικών προγραμμάτων.
- Να δώσει τις απαραίτητες ιατρικές πληροφορίες για τα προβλήματα των παιδιών, όπου χρειάζονται.
- Να βοηθήσει το προσωπικό στην υιοθέτηση προσωπικών στόχων για κάθε παιδί, έτσι ώστε να αξιοποιηθούν οι φυσικές, νοητικές και συναισθηματικές του δυνατότητες.
- Να συμβάλει στην εκπαίδευση του προσωπικού εξειδικευμένου ή μη.
- Να ενισχύσει την ανάπτυξη λειτουργικών σχέσεων και δημιουργικών αλληλεπιδράσεων ανάμεσα σε όλα τα πρόσωπα και ομάδες της κατασκήνωσης.
- Να συμβάλει στην αξιολόγηση των προγραμμάτων.
- Να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις, ώστε τα στελέχη, τα παιδιά και οι γονείς του κανονικού κατασκηνωτικού προγράμματος να δουν το πρόγραμμα αλληλεπίδρασης σαν ευκαιρία για αξιοποίηση και όχι σαν αποτέλεσμα ανάγκης.
Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες, που ανέπτυξε ο Παιδοψυχίατρος, ήταν οι ακόλουθες
Πριν από την έναρξη των προγραμμάτων:
- Συμμετοχή στην επιλογή των παιδιών με κριτήρια:
- Την ηλικία.
- Το είδος και την βαρύτητα της διαταραχής.
- Το γενικό επίπεδο λειτουργικότητας.
- Τα αποτελέσματα από την συμμετοχή σε προηγούμενα κατασκηνωτικά προγράμματα.
- Το επίπεδο συνεργασίας της οικογένειας.
- Συμμετοχή στην επιλογή του προσωπικού.
- Προετοιμασία της κατασκήνωσης για την υποδοχή του Προγράμματος Αλληλεπίδρασης. Όπως αναφέρθηκε, τα ειδικά κατασκηνωτικά προγράμματα εντάχθηκαν σε κατασκήνωση υγιών παιδιών, ενώ τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και οι εμψυχωτές τους εντάχθηκαν στο μέσον της κανονικής κατασκηνωτικής περιόδου. Έτσι ο Παιδοψυχίατρος:
- Είχε συνεργασία με τον αρχηγό, τον διοικητικό διευθυντή και τον υγειονομικό υπεύθυνο της κατασκήνωσης.
- Οργάνωσε ομάδες συζήτησης με όλα τα στελέχη της κατασκήνωσης (κοινοτάρχες, ομαδάρχες), που ήταν νέες κοπέλες, κυρίως, ηλικίας 18 - 25 ετών. Στην διάρκεια των συζητήσεων αυτών το προσωπικό της κατασκήνωσης ενημερώθηκε για τους στόχους και τον τρόπο λειτουργίας του ειδικού κατασκηνωτικού προγράμματος και απαντήθηκαν απορίες και ανησυχίες. Σημειωτέον ότι οι ανησυχίες το 1996 ήταν πολύ λιγότερες από το 1995. Παράλληλα το προσωπικό συζήτησε με τον Παιδοψυχίατρο θέματα που αφορούσαν την λειτουργία της κατασκήνωσης (για τα υγιή παιδιά), όπως π.χ. την σχέση του προσωπικού με τις οικογένειες των παιδιών, τις σχέσεις ανάμεσα στο προσωπικό, την σημασία της ιεραρχίας, την αξία της κατασκηνωτικής εμπειρίας των στελεχών, την δυναμική της ομάδας των παιδιών και τον ρόλο του παιδιού που συστηματικά αμφισβητεί τους κανόνες λειτουργίας της ομάδας, τον χειρισμό συμπτωμάτων (ενούρηση, εγκόπριση, αϋπνία, βουλιμία κλπ.).
- Τέλος ο Παιδοψυχίατρος εργάσθηκε διαγνωστικά με ορισμένες ομάδες παιδιών της κατασκήνωσης και συνεργάστηκε με τις ομαδάρχες τους για την ανάπτυξη της λειτουργικότητάς τους.
Έτσι, εκτός από την προετοιμασία της κατασκήνωσης για την υποδοχή του ειδικού προγράμματος, μία εκπαιδευτική διαδικασία άρχισε ανάμεσα στον Παιδοψυχίατρο και στο προσωπικό της κατασκήνωσης, η οποία συνεχίστηκε, όπως θα αναφερθεί κατωτέρω.
Στην διάρκεια των προγραμμάτων, ο Παιδοψυχίατρος:
- Είχε τακτική συνεργασία με τα ανώτερα στελέχη της κατασκήνωσης για την παρακολούθηση της πορείας των προγραμμάτων και την έγκαιρη αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων.
- Είχε ατομικές ή άτυπες συμβουλευτικές συναντήσεις με το προσωπικό για την προώθηση συνεργατικών σχέσεων στον χώρο της κατασκήνωσης και την αντιμετώπιση προβλημάτων με τα παιδιά. Θεωρήσαμε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την ευχάριστη και εποικοδομητική διαμονή των παιδιών στην κατασκήνωση ήταν: α) η ανάπτυξη αρμονικής συνεργασίας ανάμεσα στα στελέχη και ο σεβασμός της ιεραρχίας β) η εξασφάλιση των συνθηκών για ευχάριστη και εποικοδομητική διαμονή του προσωπικού.
- Οργάνωσε εκπαιδευτικές ομαδικές συναντήσεις με το προσωπικό, ειδικό και μη. Θέματα των συναντήσεων αυτών ήταν η κοινωνική αντιμετώπιση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, η δυναμική της ομάδας κλπ. Οι συναντήσεις αυτές είχαν τα εξής χαρακτηριστικά: α) Γίνονταν πάντα μετά τις 11 μ.μ., γιατί τότε είχαν χρόνο τα στελέχη της κατασκήνωσης β) είχαν πάντα βιωματικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι ο χρόνος και ο χώρος της κατασκήνωσης δεν ευνοούσαν μακροσκελείς διαλέξεις γ) παράλληλα είχαν ψυχαγωγικό χαρακτήρα, έμοιαζαν με παιχνίδι. Συχνά συνοδεύονταν από ανέκδοτα και άλλα αστεία που κρατούσαν ζωντανό το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων. Με τον τρόπο αυτό η εκπαίδευση σεβόταν το πρόγραμμα της κατασκήνωσης, καθώς και τον ψυχαγωγικό της χαρακτήρα. Παράλληλα αποτεινόταν σε όλα τα στελέχη, ειδικά και μη, ενώ συχνά αξιοποιούσε τις γνώσεις και την εμπειρία των ειδικών στελεχών για την εκπαίδευση των μη-ειδικών.
- Εξέτασε άτυπα ορισμένα παιδιά, που παρουσίασαν προβλήματα συμπεριφοράς και συνεργάστηκε με τους γονείς τους και το προσωπικό. Η παρακολούθηση των παιδιών γινόταν στη διάρκεια των συνηθισμένων δραστηριοτήτων τους, προκειμένου να μη διασπάται η ομαλή λειτουργία της κατασκήνωσης, αλλά και να μη δίνεται σ' αυτήν ιατροκεντρικός χαρακτήρας.
- Ήταν διαθέσιμος να συμβάλει στην αντιμετώπιση έκτακτων προβλημάτων (τηλεφωνικά ή με έκτακτη επίσκεψη στην κατασκήνωση).
Κατά την λήξη των προγραμμάτων και αργότερα ο Παιδοψυχίατρος:
- Συμμετείχε σε συγκέντρωση του προσωπικού για την αξιολόγηση της πορείας τους.
- Συνεργάστηκε με τους υπεύθυνους του Ταμείου για τον ίδιο σκοπό. Επίσης υπέβαλε γραπτά τις σκέψεις και τις προτάσεις του για την εξέλιξή του.
- Ενημέρωσε τον Παιδοψυχίατρο και την Κοινωνική Λειτουργό του Τ.Υ.Π.Ε.Τ. σχετικά με την λειτουργικότητα και την συμπεριφορά των παιδιών στην κατασκήνωση. Οι πληροφορίες αυτές είναι χρήσιμες στους ανωτέρω ειδικούς για την εξέλιξη της Συμβουλευτικής τους εργασίας με τις οικογένειες των παιδιών.
- Πρόκειται να συμμετάσχει, όπως και πέρυσι, στις συγκεντρώσεις των οικογενειών στην διάρκεια του έτους, στις οποίες γίνεται αλληλοενημέρωση για την εξέλιξη των παιδιών, για την ζωή τους στην κατασκήνωση και καλλιεργούνται σχέσεις ανάμεσα στους γονείς, στους ειδικούς και στους υπευθύνους του Ταμείου.
- Η συμμετοχή παιδιών με ειδικές ανάγκες σε ειδικά σχεδιασμένα κατασκηνωτικά προγράμματα μπορεί να είναι χρήσιμη για την νοητική, συναισθηματική και φυσική τους κατάσταση, καθώς και για την κοινωνικοποίησή τους.
- Η συμβίωση παιδιών υγιών και με ειδικές ανάγκες μπορεί να είναι χρήσιμη και για τις δύο ομάδες, διότι:
- Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες ενθαρρύνονται να αναπτύξουν τις νοητικές, φυσικές και κοινωνικές τους δυνατότητες.
- Τα υγιή παιδιά ενθαρρύνονται να επικοινωνούν με άμεσο και ειλικρινή τρόπο και να εκφράζουν γνήσια και θερμά συναισθήματα. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για το προσωπικό.
- Το εξειδικευμένο προσωπικό δύναται να συμβάλει στην εκπαίδευση του μη εκπαιδευμένου προσωπικού.
- Η Παιδοψυχιατρική Συμβουλευτική σε ένα κατασκηνωτικό πρόγραμμα για παιδιά με ειδικές ανάγκες, χρειάζεται να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Να προσαρμόζεται στον ψυχαγωγικό χαρακτήρα και στους άλλους λειτουργικούς κανόνες της κατασκήνωσης.
- Να έχει πολυεπίπεδο και πολυεστιακό χαρακτήρα. Δηλαδή:
- Να συμβάλει στην οργάνωση, ανάπτυξη και αξιολόγηση του προγράμματος.
- Να είναι διαθέσιμη τόσο στους διοργα7νωτές και το προσωπικό, όσο και στα παιδιά, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.
- Να στοχεύει στην προώθηση συνεργατικών σχέσεων ανάμεσα στα άτομα και στις ομάδες του προσωπικού, σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας, θεωρώντας ότι αυτή είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ευχάριστη και δημιουργική διαμονή των παιδιών στην κατασκήνωση.
- Να έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα.
- Αξίζει τέλος να αναφερθεί ότι ο Παιδοψυχίατρος μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά και στην υλοποίηση κατασκηνωτικών προγραμμάτων για υγιή παιδιά κυρίως με εκπαίδευση και συμβουλευτική του προσωπικού, καθώς και με διαγνωστική και συμβουλευτική εργασία παιδιών και οικογενειών. Ήδη έχει προταθεί και έχει ξεκινήσει συνεργασία του Τ.Υ.Π.Ε.Τ. με τον Παιδοψυχίατρο στον τομέα αυτόν.