Μια Προσπαθεια Βιοψυχοκοινωνικης Προσεγγισης Στην Πρωτοβαθμια Φροντιδα Υγειας.

Ιωάννης Σιγάλας, Πνευμονολόγος, Ι.Κ.Α. Παραλίας Διστόμου.
Βιολέττα Σιγάλα, Παιδοψυχίατρος.

2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γενικής Ιατρικής, Αθήνα, 1989.

Όπως είναι γνωστό, ο ορισμός της Υγείας, που έχει υιοθετήσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και που σήμερα δεχόμαστε όλοι, περιλαμβάνει την σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία του ατόμου. Παράλληλα η εμπειρία πολλών συναδέλφων, που ασχολούνται με την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στην χώρα μας και στο εξωτερικό, δείχνει, ότι η εστίαση του ενδιαφέροντος του γιατρού στην αντιμετώπιση βιολογικών μόνο διαταραχών, συχνά δεν επαρκεί για την θεραπεία ή τουλάχιστον για την ικανοποιητική ανακούφιση πολλών ασθενών. Έτσι έχουν αρχίσει να εμφανίζονται στην διεθνή βιβλιογραφία εργασίες, όπου γίνεται προσπάθεια να λαμβάνονται υπόψη η ψυχική και η κοινωνική παράμετρος της υγείας στην καθημερινή κλινική πράξη. Με σκοπό να συμβάλουμε στην ανάπτυξη του προβληματισμού πάνω στο θέμα αυτό, αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε την εμπειρία μας από την δουλειά μας στα ¶σπρα Σπίτια Βοιωτίας.

Σαν θεωρητικό πλαίσιο στην δουλειά μας έχουμε την Διαλεκτική - Συστημική Προσέγγιση, που έχουν αναπτύξει ο Γιώργος και η Βάσω Βασιλείου στο Αθηναϊκό Κέντρο Μελέτης του Ανθρώπου. Σύμφωνα με αυτήν ο ¶νθρωπος προσεγγίζεται σαν Σύστημα αυτόνομο, εξαγόμενο από την συναλλαγή διεργασιών βιολογικών, ψυχοκοινωνικών, κοινωνικο-πολιτιστικών και οικονομικο-κοινωνικών. Η διαρκής, αμφίδρομη και ολόπλευρη συναλλαγή των διεργασιών αυτών προσδίδει στον ¶νθρωπο οργανωμένη συμπλοκότητα, προοδευτικά αυξανόμενη, δηλαδή λειτουργικότητα. Για να διατηρεί και να αναπτύσσει την λειτουργικότητά του ο ¶νθρωπος οργανώνει κοινωνικές ομάδες, μέσα στις οποίες εντάσσεται. Τέτοιες ομάδες είναι κυρίως η οικογένεια, η κοινότητα, η κοινωνία, η ανθρωπότητα. Επίσης, στα πλαίσια της κοινότητας λειτουργούν δευτερογενείς ομάδες στην εργασία, στο σχολείο κλπ. Η λειτουργικότητα των κοινωνικών ομάδων γίνεται δυνατή, μόνο αν οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη τους είναι συλλογικές και συνεργατικές. Αντίθετα, αν οι σχέσεις αυτές είναι ανταγωνιστικές και εκμεταλλευτικές, τότε στα μέλη των ομάδων εμφανίζονται δυσλειτουργικά συμπτώματα. Τα συμπτώματα αυτά κατά καιρούς εκδηλώνονται σε διάφορα επίπεδα συμπλοκότητας, στο βιολογικό, στο ψυχολογικό ή στο κοινωνικό. Γίνεται λοιπόν φανερό, ότι για την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών, χρειάζεται μία ολιστική, βιοψυχοκοινωνική θεραπευτική προσέγγιση.

Τα ¶σπρα Σπίτια, όπου εφαρμόζουμε την προσέγγιση αυτή, είναι μια βιομηχανική κοινότητα 5000 κατοίκων. Ο πρώτος συγγραφέας, δηλαδή ο ομιλητής, εργάζεται στο τοπικό υποκατάστημα του Ι.Κ.Α. Θεωρεί ότι τα συμπτώματα των ασθενών του εκφράζουν αφενός προβληματα στις βιολογικές λειτουργίες του σώματος και αφετέρου προβληματικές ανθρώπινες σχέσεις. Έτσι εφαρμόζει μεν όλες τις καθιερωμένες διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθόδους, αλλά τις συμπληρώνει με οικογενειακή και ομαδική ψυχοθεραπεία, όποτε ενδείκνυνται για την πληρέστερη θεραπεία των ασθενών.

Πιο συγκεκριμένα, στην διάρκεια της συνηθισμένης επίσκεψης του ασθενούς στο ιατρείο του Ι.Κ.Α., ο γιατρός ασχολείται βέβαια με την λήψη του ιστορικού, την κλινική εξέταση, την σύσταση παρακλινικών εξετάσεων ή φαρμακευτικής αγωγής. Αλλά συγχρόνως φροντίζει, ώστε ανάμεσα σ' αυτόν και στον ασθενή να αναπτύσσονται αισθήματα κατανόησης, σεβασμού και εμπιστοσύνης, που θα αποτελέσουν την βάση για οποιαδήποτε περαιτέρω θεραπευτική προσπάθεια. Και επί πλέον με προσεκτικές και διακριτικές ερωτήσεις προσπαθεί να κατανοήσει το πλαίσιο, μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι σχέσεις του ασθενούς στις ομάδες, όπου ανήκει και, πρωταρχικά, στην οικογένειά του.

Στη συνέχεια, εφόσον ενδείκνυται, και αν ο ασθενής δεχθεί, γίνονται μία ή περισσότερες συναντήσεις με την οικογένεια του ασθενούς. Στην διάρκεια των συναντήσεων αυτών βλέπουμε την οικογένεια σαν ενιαίο σύνολο και οι παρεμβάσεις μας αφορούν τις διαπροσωπικές σχέσεις των μελών και όχι κάποια ατομική κατάσταση. Έτσι, ενώ συμβάλουμε στην υποχώρηση των συμπτωμάτων του πάσχοντος μέλους, γινόμαστε συγχρόνως φορείς πρόληψης για όλη την οικογένεια.