Ωτοβελονισμος με ερωτησεις και απαντησεις

Ο Ωτοβελονισμός είναι κλάδος του βελονισμού, που αξιοποιεί τον ερεθισμό του πτερυγίου του ωτός με σκοπό την διάγνωση και θεραπεία σωματικών και ψυχολογικών διαταραχών. Ο ερεθισμός του πτερυγίου γίνεται με ειδικές λεπτές βελόνες, που τοποθετούνται σε συγκεκριμένα σημεία για κάθε πάθηση. Δεν είναι επώδυνος.

Ο Ωτοβελονισμός είναι μία μέθοδος βελονισμού. Ο βελονισμός είναι μια αρχαία Κινεζική θεραπευτική μέθοδος, που αφορά τον ερεθισμό ειδικών σημείων του σώματος, ανάλογα με την πάθηση του ασθενούς. Η Κινεζική θεωρία, στην οποία στηρίζεται, αναφέρεται σε ενεργειακά πεδία, που διατρέχουν όλη την επιφάνεια του σώματος και ονομάζονται μεσημβρινοί. Τα σημεία βελονισμού βρίσκονται πάνω στους μεσημβρινούς. Κάποιοι από τους μεσημβρινούς αυτούς διατρέχουν και το πτερύγιο του αυτιού, οδηγώντας έτσι και στον βελονισμό σημείων πάνω σε αυτό. Έχουν αναπτυχθεί και άλλες θεωρίες για την εξήγηση του βελονισμού, που υποστηρίζονται κυρίως από την δυτική ιατρική.

Ο Ωτοβελονισμός αποτελεί μια ολοκληρωμένη μέθοδο θεραπευτικού βελονισμού, που, στην δυτική τουλάχιστον ιατρική, δεν στηρίζεται τόσο στην θεωρία των μεσημβρινών, αλλά στην θεώρηση του αυτιού σαν ένα μικροσύστημα αντανακλαστικών, το οποίο συνδέεται με το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ). Μπορούμε να διαβάζουμε πληροφορίες για την κατάσταση της υγείας μας στο πτερύγιο του αυτιού ή να δίνουμε πληροφορίες στο ΚΝΣ ερεθίζοντας ευαίσθητα σημεία σε αυτό.

Γραπτές αναφορές για θεραπευτικό καυτηριασμό του πτερυγίου του ωτός υπάρχουν από πολλούς αρχαίους και νεώτερους συγγραφείς, από την Κίνα, την Αίγυπτο, την αρχαία Ρώμη, την αρχαία Ελλάδα κλπ. Η ανάπτυξη όμως της σύγχρονης θεραπευτικής μεθόδου του Ωτοβελονισμού έγινε από τον Γάλλο γιατρό Paul Nogier το 1956. Ο Nogier αναφέρει ότι στην περιοχή της Λυών, όπου εργαζόταν σαν γιατρός, είχε «παραξενευτεί από μια περίεργη ουλή που παρουσίαζαν στο αυτί ορισμένοι ασθενείς». Έμαθε ότι η ουλή αυτή προερχόταν από καυτηριασμό, που γινόταν από μια πρακτική θεραπεύτρια της περιοχής για την αντιμετώπιση της ισχιαλγίας. Και πληροφορήθηκε από τους ασθενείς του ότι συχνά είχαν ανακούφιση του πόνου με την μέθοδο αυτή. Στη συνέχεια ο Nogier χαρτογράφησε συστηματικά τα σημεία του πτερυγίου του ωτός, που αντιστοιχούν σε επώδυνες περιοχές του σώματος, ενώ μελέτησε παράλληλα την θεραπευτική επίδραση του βελονισμού στα σημεία αυτά.

Ο όρος «ωτοβελονισμός» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1958 από τους Κινέζους, που διάβασαν εργασίες του Nogier. Σταδιακά επεξεργάστηκαν δικούς τους χάρτες, που σε μερικά σημεία διαφοροποιούνται από τους χάρτες του Nogier. Σύντομα ασχολήθηκαν με τον ωτοβελονισμό και άλλοι σημαντικοί ερευνητές, όπως ο Oleson, που, μεταξύ άλλων, επιβεβαίωσε ότι η ωτική διάγνωση μπορεί να προσδιορίσει την περιοχή του πόνου (χωρίς να γνωρίζει εκ των προτέρων πού πονούσαν οι ασθενείς), καθώς και ο Romoly, πολλές εργασίες του οποίου μπορεί να βρεί κανείς στο διαδίκτυο. Η συστηματικότερη πάντως έρευνα στον τομέα αυτόν γίνεται στην Κίνα. Τέλος ας σημειώσουμε ότι το 1997, σε παγκόσμιο συνέδριο, έγινε διεθνώς αποδεκτό ότι ο ωτοβελονισμός λειτουργεί αποτελεσματικά στις εξαρτήσεις. Από τότε οι αποδεκτές εφαρμογές της μεθόδου έχουν αυξηθεί σημαντικά.

Στην κατανόηση του μηχανισμού δράσης του Ωτοβελονισμού συμβάλει αρχικά η έννοια του «μικροσυστήματος». Ορισμένες συγκεκριμένες περιοχές του σώματος εκπροσωπούν («καθρεφτίζουν»), μέσα από αντανακλαστικούς μηχανισμούς, το σύνολο της σωματικής δομής και λειτουργίας. Οι περιοχές αυτές ονομάζονται μικροσυστήματα. Υπάρχουν μικροσυστήματα, που χρησιμοποιούνται για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς (το πτερύγιο του ωτός, η παλάμη, το πέλμα του ποδιού, η μύτη κλπ.), ενώ άλλα χρησιμεύουν μόνο για διαγνωστικούς σκοπούς (η ίριδα του ματιού, η γλώσσα κλπ.).

Όσον αφορά το αυτί, έχει καταγραφεί, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, ότι στο πτερύγιο υπάρχει εκπροσώπηση ανατομικών δομών και λειτουργιών ολόκληρου του σώματος, η οποία ονομάζεται «ωτικός χάρτης». Αν υπάρχει πρόβλημα στον οργανισμό, τότε στο πτερύγιο του ωτός παρατηρούνται σημεία (ή ζώνες) ευαισθησίας, συγκεκριμένα για κάθε διαταραχή. Στην κατανόηση της εκπροσώπησης αυτής βοηθάει η μελέτη της νεύρωσης του πτερυγίου του ωτός (επιπολής αυχενικό (Α1,2,3), κλάδος της 3ης συζυγίας του τριδύμου, ωτικός κλάδος του πνευμονογαστρικού). Η νεύρωση του αυτιού αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, που έχουν αντανακλαστικές διασυνδέσεις με το υπόλοιπο σώμα. ¶ρα δεν υπάρχει άμεση νευρική επικοινωνία του αυτιού με το υπόλοιπο σώμα. Όταν υπάρχει βλάβη σε ένα συγκεκριμένο μέρος του σώματος, ενεργοποιούνται οργανο-δερματικά αντανακλαστικά σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, που, με την σειρά τους, ενεργοποιούν αντιδράσεις σε συγκεκριμένα σημεία (ή ζώνες) στο πτερύγιου του ωτός (που εκφράζονται σαν ευαισθησία, αλλαγή στην κυκλοφορία του αίματος, καθώς και στην ηλεκτρική αγωγιμότητα). Αντίστροφα, όταν ερεθίζονται συγκεκριμένα σημεία του πτερυγίου του ωτός, ενεργοποιούνται δερμο-οργανικά αντανακλαστικά, προκειμένου να τροποποιηθεί η λειτουργία ενός απομακρυσμένου οργάνου του σώματος.

Ενδιαφέρον έχει και η έρευνα πάνω στον ρόλο των ενδορφινών στον Ωτοβελονισμό. Οι ενδορφίνες είναι ουσίες, παρόμοιες με την μορφίνη, που εκκρίνει φυσιολογικά ο οργανισμός, με κύριο σκοπό την μείωση του stress, την αναλγησία και την ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού. Πολλές πειραματικές μελέτες σε ζώα και ανθρώπους έχουν δείξει ότι ο ερεθισμός συγκεκριμένων σημείων στο πτερύγιο του ωτός σχετίζεται με υπερέκκριση ενδορφινών. Στην συνέχεια τα ευρήματα αυτά συνέβαλαν στην έρευνα για την ερμηνεία της δράσης του Ωτοβελονισμού στην ανακούφιση του πόνου.

Ας σημειώσουμε τέλος ότι η παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική χρησιμοποιεί την θεωρία των μεσημβρινών για την ερμηνεία του Ωτοβελονισμού. Η θεωρία αυτή δεν χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στην δυτική Ιατρική, αφού δεν έχει γίνει δυνατή η ανατομική επιβεβαίωση των μεσημβρινών μέχρι σήμερα. Επιπλέον οι ωτικοί χάρτες της Κινεζικής Ιατρικής αφορούν κυρίως λειτουργίες (και όχι ανατομικές δομές) και δεν συμπίπτουν με τους δυτικούς.

Οι πιο συνηθισμένες ενδείξεις του Ωτοβελονισμού είναι:

• Η ανακούφιση του πόνου ασχέτως αιτιολογίας (συμπεριλαμβανομένων και των διαφόρων τύπων κεφαλαλγίας).
• Η μείωση του άγχους, ανεξάρτητα από την αιτία της ανάπτυξής του. Αφορά τόσο το μόνιμο, διάχυτο άγχος, όσο και το άγχος που οφείλεται σε συγκεκριμένη εξωτερική αιτία (πχ. σε αναμονή αποτελεσμάτων ιατρικών εξετάσεων, σε αθλητές πριν από αγώνες, σε μαθητές που βρίσκονται σε περίοδο εξετάσεων κλπ.).
• Η ενίσχυση ή τροποποίηση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος (πχ. σε αλλεργικές καταστάσεις).
• Η αντιμετώπιση του ιλίγγου και της ναυτίας.
• Η συμβολή στην αντιμετώπιση της υπέρτασης.
• Η συμβολή στην αντιμετώπιση ψυχοσωματικών διαταραχών.
• Η συμβολή στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, μεταξύ των οποίων είναι και το κάπνισμα.
• Η συμβολή στην αντιμετώπιση διαταραχών διατροφής, κυρίως της παχυσαρκίας και της βουλιμίας.

Για την εφαρμογή του Ωτοβελονισμού είναι απαραίτητη η ιατρική διάγνωση, που γίνεται με την αξιοποίηση όλων των σύγχρονων μεθόδων. Στην συνέχεια ο Ωτοβελονισμός εφαρμόζεται είτε μόνος του, είτε σε συνδυασμό με ένα ευρύτερο θεραπευτικό πρόγραμμα. Σημειωτέον ότι, σε σοβαρά και χρόνια προβλήματα υγείας, ο Ωτοβελονισμός είναι δυνατό να συμβάλει στην μείωση της δοσολογίας ορισμένων φαρμάκων, πάντοτε βέβαια με την κατάλληλη ιατρική παρακολούθηση του ασθενούς.

Αφού ολοκληρωθεί η διαγνωστική φάση, μπορούν να εφαρμοσθούν οι κάτωθι τεχνικές μόνες ή σε συνδυασμό:

• Εφαρμογή απλών βελόνων ωτοβελονισμού για 30 - 40 λεπτά και αφαίρεσή τους.
• Ηλεκτρικός ερεθισμός των επιλεγμένων σημείων του πτερυγίου ή άλλες αντίστοιχες τεχνικές (για λίγα λεπτά της ώρας).
• Εφαρμογή ημιμόνιμων βελόνων. Ουσιαστικά η εφαρμογή ημιμόνιμων βελόνων θεωρείται απαραίτητη προκειμένου να ολοκληρωθεί κάθε συνεδρία ωτοβελονισμού. Πρόκειται για βελόνες πολύ μικρής διαμέτρου και μήκους (0,3 - 1,6 χιλιοστά), οι οποίες τοποθετούνται στα κατάλληλα σημεία του πτερυγίου και μπορούν να παραμείνουν εκεί για αρκετές εβδομάδες. Προκαλούν ελάχιστη ενόχληση στον ασθενή. Η χρήση τους καθιστά την δράση του ωτοβελονισμού διαρκή.
• Επικόλληση λεπτών μεταλλικών σφαιριδίων ή σπόρων βακκάριας στο πτερύγιο του αυτιού. Αντικαθιστούν τις ημιμόνιμες βελόνες κυρίως στα παιδιά. Επικολλούνται με τσιρότο στα επιλεγμένα σημεία του πτερυγίου και προκαλούν διαρκή θεραπευτικό ερεθισμό σχεδόν χωρίς ενόχληση.

Τα ειδικά σημεία του πτερυγίου του ωτός, που ερεθίζονται στον ωτοβελονισμό, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: α) Τα λειτουργικά σημεία, που αφορούν την γενικότερη λειτουργία του οργανισμού και αναζητούνται (ηλεκτρικά και ψηλαφητικά) σε κάθε ασθενή. Για τον ερεθισμό τους χρησιμοποιούνται λεπτότερες ημιμόνιμες βελόνες (0,3 - 0,9 χιλιοστών) ή σφαιρίδια, και. β) Τα σημεία, που σχετίζονται με την ανατομική θέση της βλάβης του οργανισμού (πχ. την περιοχή του πόνου), τα οποία αναζητούνται κυρίως ψηλαφητικά. Τα ερεθίζουμε με ημιμόνιμες βελόνες σχετικά μεγάλης διαμέτρου (0,9 - 1,6 χιλιοστών). Αξίζει να επαναλάβουμε εδώ ότι θεωρούμε την τοποθέτηση ημιμόνιμων βελόνων απαραίτητη για μια αποτελεσματική θεραπευτική συνεδρία ωτοβελονισμού. Πολύ συχνά αρκούν μόνο οι ημιμόνιμες βελόνες για να είναι αποτελεσματικός ο ωτοβελονισμός.

Σε οξείες καταστάσεις περιμένουμε τα πρώτα αποτελέσματα να φανούν μετά την πρώτη συνεδρία ή στην διάρκειά της. Σε χρόνιες διαταραχές τα αποτελέσματα είναι πιο σταδιακά. Μετά την πρώτη θεραπευτική συνεδρία ζητούμε στον ασθενή να μας επισκεφθεί ξανά μετά 7 - 10 ημέρες και στην συνέχεια έχουμε μια συνάντηση κάθε μήνα ή 40 ημέρες, για όσο καιρό διαρκεί η θεραπεία του ωτοβελονισμού (ανάλογα με την χρονιότητα του προβλήματος).

Υπάρχουν πολύ λίγες αντενδείξεις στον ωτοβελονισμό. Σε κάθε περίπτωση, προκειμένου να ξεκινήσουμε την θεραπεία, πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η διάγνωση. Δεν πρέπει να εφαρμόζουμε ηλεκτρικό ερεθισμό σε ασθενείς με καρδιακό βηματοδότη. Αν υπάρχουν χρόνιες δερματίτιδες και δερματολογικά προβλήματα στο αυτί, δεν κάνουμε βελονισμό.

Σε ασθενείς με άνοια δεν έχει ασφαλή ένδειξη ο ωτοβελονισμός, γιατί συχνά αφαιρούν μόνοι τους τις βελόνες. Επίσης σε διαβητικούς ασθενείς χρειάζεται προσεκτική λήψη ιστορικού. Αν αναπτύσσονται συχνές λοιμώξεις στο δέρμα, τότε τοποθετούμε πολύ λεπτές βελόνες ή σφαιρίδια.

Οι παρενέργειες του ωτοβελονισμού είναι πολύ περιορισμένες. Μπορεί να παρατηρηθεί ελαφρά ευαισθησία σε κάποιο σημείο, όπου έχουμε τοποθετήσει ημιμόνιμη βελόνα. Αν παρατηρηθεί συγχρόνως και ερυθρότητα στο ίδιο σημείο, αφαιρούμε την βελόνα (ή ζητούμε από τον ασθενή να το κάνει) και απολυμαίνουμε την περιοχή (πχ. με Betadine). Η τοποθέτηση σπόρων βακκάριας ή μεταλλικών σφαιριδίων δεν έχει παρενέργειες.

Υπάρχει πλούσια διεθνής βιβλιογραφία για τον Ωτοβελονισμό. Μια αναζήτηση στο διαδίκτυο θα αποδώσει πολύ μεγάλο αριθμό επιστημονικών εργασιών και ιστοτόπων σχετικών με το θέμα. Εδώ θα παρατεθούν λίγες βασικές παραπομπές για την περαιτέρω ενημέρωση μας:

• http://www.auriculotherapy.com
• http://consensus.nih.gov/1997/1997acupuncture107html.htm
• Oleson T D, Kroening R J, Bresler D E: An experimental evalutation of auricular diagnosis: the somatotopic mapping of musculoskeletal pain at ear acupuncture points. PAIN, 1980 ; 8: 217-22.
• Romoli, M.: Auricular Acupuncture Diagnosis. Churcill, Livingston, Elsevier, 2009.
• http://www.patrasacupuncture.gr